ავტორი

ეკა რევაზიშვილი

საუკუნეების განმავლობაში, ქართველი ხალხი ეროვნულ სიმღერებთან ერთად, სამუსიკო საკრავებსაც ქმნიდა და ანვითარებდა.მუსიკა ქართველი ხალხის სულიერი ცხოვრების განუყოფელ ნაწილად იქცა, რამაც სხვადასხვა სახის საკრავების გამოყენების მაღალი კულტურა განაპირობა. ისინი თანდათან მუსიკალური აზროვნების შესაბამისად დაიხვეწა და განვითარდა. მოძველებული  გზას ახალ, უფრო სრულყოფილ ინსტრუმენტებს უთმობდა, რომელთა ზოგიერთი ნაწილი ხმარებიდან სრულიად გადიოდა.

საბედნიეროდ, დღესაც არიან ადამიანები, რომლებიც ქართული ფოლკლორის განვითარებაზე და მის პოპულარიზაციაზე ზრუნავენ. სწორედ ასეთია გოგონათა ანსამბლი ,,თსუ-გორდელა", რომელიც 2007 წელს თბილისის ივ. ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩამოყალიბდა და უკვე რამდენი წელია წარმატებით მოღვაწეობს. ანსამბლის რეპერტუარი ადრეული, შუა საკუნეებისაა და  პირვანდელი სახით ქართული კულტურის იმ ნიმუშებს ინარჩუნებს, რასაც ხალხური სიმღერა ჰქვია.

,,გორდელას" მიღწევებზე, პროექტებზე და სამომავლო გეგმებზე ,,ქართული ელიტა" ანსამბლის წევრებს და ხელმძღვანელს თამაზ მამალაძეს ესაუბრა.

- როდის და როგორ ჩამოყალიბდა თქვენი ანსამბლი?

- იდეა თენგიზ ყურაშვილმა მოგვაწოდა, რომ ჩამოყალიბებულიყო გოგონების ანსამბლი, რომლებიც სიმღერასთან ერთად დაკვრასაც შეძლებდნენ. 

- რატომ დაარქვით ანსამბლს ,,გორდელა"?

- 60-იან წლებში ვაჟთა ვოკალური ანსამბლი ,,გორდელა" არსებობდა, რომლებმაც ქართულ ხალხურ შემოქმედებაში მთელი ეპოქა შექმნეს. ეს იყო პირველი,  რომელმაც ანსამბლის შექმნას ჩაუყარა საფუძველი და სცენაზე პირველად აიტანა ქართული საგალობელი. რაც სამწუხაროდ, დღეს დაუმსახურებლად არის მივიწყებული, სწორედ ეს იყო მიზეზი, რომ გოგონათა ანსამბლისთვის ,,გორდელა"" დამერქმია. ვთვლი, რომ ამ მიზანმა და სახელწოდებამ გაამართლა.

- რა შინაარსის სიმღერებს ასრულებთ, ძველის განახლებას იწყებთ თუ ახალს ქმნით?

- ვცდილობთ თითოეული სიმღერა, რომელსაც ვაკეთებთ ჩვენს ჟღერადობაზე მოვიყვანოთ. ძირითადად ხალხური სიმღერებით შემოვიფარგლებით.

- ვინ გიწერთ სიმღერებს?

- რამდენიმე ავტორი მოვიდა ჩვენთან, რომლებმაც საკუთარი სიმღერები მოგვიტანეს. გარდა ამისა ვარჩევთ კომპოზიტორების სიმღერებსაც. ესენი არიან: ვახტანგ კახიძე, ლევან ლაღიძე, ნუგზარ ფსუტური, ლელა თათარაიძე, გიორგი ჩუბინაშვილი და სხვები... 

- ანსამბლში გამოყენებულ ინსტრუმენტებზე გვესაუბრეთ...

- ვიყენებთ საქართველოში არსებულ ყველა ქართულ-ხალხურ საკრავს: ფანდურს, ჩონგურს, სალამურს, ჩანგს, ჭუნირს, ჭიბონს, გუდასტვირს, დუდუკს.

- ამბობენ, ფანდური და ჩონგური სომხური საკრავიაო...

- ასე შოთა რუსთაველზეც ამბობენ სომეხი იყო და ,,ვეფხისტყაოსანი" სომხური ნაწარმოებიაო. მახსოვს აზერბაიჯანში ერთ-ერთი ვიზიტის დროს ჯანსუღ ჩარკვიანმა ამასთან დაკავშირებით იხუმრა, რუსთაველს ისე ეჯავრებოდა სომხური ენა, რომ ქართულად დაწერაო. სასომხეთში ფანდური და ჩონგური არასდროს მინახავს.

მრავალხმიანი ინსტრუმენტია ჭუნირი, რომელიც სამ ხმაში იკვრება, ასევე ჩანგი, გარმონი, ჩონგური, ფანდური. ერთხმიანია -სალამური, დუდუკი. ჭუნირი და ჩანგი უძველესი საკრავია, რომელიც ყველაზე უახლესი მონაცემებით ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 2005 წელს ითვლის.

ქეთი კვირკელია (ანსამბლის წევრი): - ძალიან მიყვარს გურული მრავალღერიანი სალამური "ლარჭემი", იგივე "სოინარი",  რომელიც ჩვენმა ხელმძღვანელმა აღადგინა და საკუთარი ხელით გამოთალა წიგნის მიხედვით. ამ საკრავს მუზეუმში თუ გადააწყდები, მისი შემქმნელი ძველი ოსტატები აღარ არსებობენ. ერთადერთი ანსამბლი ვართ, ვინც ლარჭემს იყენებს. მსგავსი გურიაში ვნახე, მაგრამ რკინის მილებით, რაც მეტალის ჟღერადობას აძლევს და ,,ჩვენი" არაა.

- ბევრ ქვეყანაში გაქვთ გატანილი თქვენი რეპერტუარი, როგორ გხვდებათ უცხოელი მაყურებელი?

თამაზ მამალაძე: ძალიან კარგად. ჩვენი ნებისმიერი კონცერტი დიდი ოვაციებით მთავრდება, მნიშვნელობა არა აქვს რომელ ქვეყანაში ვართ.

- რით განსხვავდება ქართველი და უცხოელი მაყურებელი? 

- ქართველი მაყურებლისთვის უფრო ადვილად გასაგებია, იმიტომ, რომ სიმღერის  ტექსტი ესმის. წარმოიდგინეთ უცხოელი მაყურებელი, რომელმაც ტექსტი არ იცის, მხოლოდ მსახიობის, მუსიკოსის ემოციით შემოიფარგლება და ამით განსაზღვრავს სიმღერის არსს. ყველაფერი მაინც ლამაზად მიდის მაყურებლამდე.

- რომელმა ქვეყანამ დატოვა თქვენზე წარუშლელი შთაბეჭდილებები? 

- კონცერტები გვქონდა ლიტვაში, უკრაინაში, საფრანგეთში, აზერბეიჯანში. ვერ გამოვარჩევ, ყველას თავისებური ხიბლი ჰქონდა, ყველგან თავისებურად წარმატება გვქონდა.

ქეთი კვირკელია: უცხოეთში ყოფნისას  ყველაზე ემოციური ემიგრანტებთან შეხვედრაა.  ახალი ქვეყნის დათვალიერება ყოველთვის საინტერესოა, უცხოელი მაყურებლის აპლოდისმენტებიც, მაგრამ ემიგრაციაში მყოფების ნახვა კიდევ უფრო რელურ სურათს გვაძლევს ჩვენი ქვეყნის ისტორიის, მისი ნებისმიერი დროის მყოფადობის განსაცდელს თუ სიხარულს, რაც ფაქტობრივად აისახა ფოლკლორში და მერე ჩვენ ამას ვაცოცხლებთ, საოცრად მისტიურია ჩემთვის. ხშირად მიფიქრია, რაღაც მისია გვაკისრია ღვთისგან, თუნდაც მცირედი მაგრამ კეთილი მარცვლის.

- თუ გქონიათ უცხოეთში ისეთი შემთხვევა, რომ არ მოსწონებიათ თქვენი რეპერტუარი?

- ჩვენს პრაქტიკაში ასეთი რამ ჯერ არ მომხდარა.

- როგორც ვიცი საქველმოქმედო საქმიანობაშიც ხართ ჩართულები?

- თამაზ მამალაძე: ხშირად ვიღებთ საქველმოქმედო ღონისძიებებში მონაწილეობას, მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან დაკავებულები არიან გოგონები, მათ საკუთარი სამსახურები აქვთ, მაინც ვახერხებთ, რომ გამოვიდეთ საქველმოქმედო კონცერტებზე, ვთვლი, რომ როცა შეიძლება ვინმეს დაეხმარო, არ  უნდა თქვა ამაზე უარი.

- ალბომის გამოშვებას ხომ არ გეგმავთ?

- გამოჩნდნენ ადამიანები, რომლებმაც გამოთქვეს სურვილი ,,გორდელას" დახმარებოდნენ თანხებით. ნუგზარ წიკლაური გვეხმარება ალბომის შექმნაში და ჩაწერაში, ეს იქნება ჩვენი პირველი ალბომი.

- ,,გორდელას" ისტორიიდან გაიხსენეთ რაიმე, რაც თქვენი აზრით საინტერესო იქნება მკითხველისთვის?

- ძალიან მძიმე პერიოდი გვქონდა, როდესაც პირველ კორპუსში დაიწყო რემონტი, 2 წლის განმავლობაში ჩემს სახლში გვქონდა რეპეტიციები. ეს ხდებოდა ზამთარში, დიდ დიღომში. ბავშვები საღამოს გვიან მიდიოდნენ წყნეთში. შემდეგ უკვე, როცა გადმოვედით უნივერსიტეტის მერვე კორპუსში, მეზობლებმა აქცია მოაწყვეს, დაგვიბრუნეთ ,,გორდელა" დიღომშიო.

- არის ასეთი პროექტი, სახელწოდებით ,,კვირის სტუმარი", რას გვეტყვით ამის შესახებ?

- დიახ, გვაქვს ასეთი პროექტი, მას პერნამენტული ხასიათი აქვს. ,,კვირის სტუმარში" გვყავდა მოწვეული პაატა ბურჭულაძე, ვახტანგ კახიძე, ნინო ქათამაძე, გია ბაღაშვილი, ლევან ყიფიანი, კოტე სურგულაძე- დიასპორის მინისტრი. ახლა მიმდინარეობს მოლაპარაკება გურამ ოდიშარიასთან და მალე ამას ხორცი შეესხმება.

- რა მიზანს ემსახურება პროექტი?

- პროექტი მიზნად ისახავს ანსამბლის წევრების უფრო ახლოს გაცნობას. ვმართავთ პატარა კონცერტს და კითხვა-პასუხის რეჟიმში მიმდინარეობს ეს შეხვედრები.

- რას იღებთ ამ პროექტის შედეგად?

- პროექტში მოწვეული გვყავდა ამერიკის კულტურის ატაშე საქართველოში, მას გავაცანით პროექტი: ,,სადაც ვშობილვარ გავზრდილვარ", რომელიც ითვალისწინებდა საქართველოში მცხოვრები ეროვნული უმცირესობებისათვის ქართული ენის ტრადიციის და კულტურის უფრო ახლოს გაცნობას. ეს გულისხმობდა ,,გორდელას" ჩასვლას ახალქალაქში, წალკაში, დმანისში. სწორედ ასეთმა შეხვედრებმა მოგვცა ის შედეგი, რომ ეს პროექტი ამერიკის მთავრობამ დააფინანსა და ხორცი შეასხა. ახლა ვაპირებთ კიდევ ახალი პროექტის წარდგენას და რეალიზებას, რომელიც ასე ვთქვათ, ამის გაგრძელება იქნება. რადგან პირველი კონტაქტი შედგა და დამეგობრება დაიწყო, აუცილებლად უნდა განვავრცოთ და გავაგრძელოთ ურთიერთობა, ერთად უნდა ავაშენოთ ჩვენი ქვეყანა, მნიშვნელობა არა აქვს ვინ რა ეროვნების არის.

- ეროვნული უმცირესობების მხრიდან არ წამოვიდა იდეა, რომ მათ გაემართათ სხვა კონცერტები თქვენთვის? მაგალითად აზერბეიჯანელებს გაემართათ იგივე სახის პროექტი, სომხებს, ქურთებს?...

- ჯერ ასეთი რამ არ ყოფილა, ვნახოთ მომავალში რა იქნება. მთავარია, რომ მისაბაძი მაგალითი დავანახეთ და ვაჩვენეთ სწორი გზა, როგორ უნდა დამყარდეს ურთიერთობა. მარტო მეზობლობა არ კმარა,უნდა ესაუბრო, როგორც თანასწორს, იმიტომ, რომ როცა ადამიანს ზემოდან უყურებ, ეს ყოველთვის უარყოფით ემოციას იწვევს მასში.

- ,,გორდელა"-ს სამომავლო გეგმების შესახებ გვიამბეთ?

- შემოდგომაზე ვაპირებთ ამერიკის შეერთებულ შტატებში გამგზავრებას და მაისში უკვე მაროკოში. 

- აშშ-ში რა მისიით მიემგზავრებით?

- ამერიკის ქართულმა დიასპორამ მიგვიწვია. ეს ვიზიტი იქნება ნიუ-იორკში, ნიუ-ჯერსიში, ჩიკაგოში. უკვე სამთავრობო მხარდაჭერაც გვაქვს აშშ-ს საელჩოდან. ამერიკაში გვყავს თსუ-ს ექვსი დაძმობილებული უნივერსიტეტი, იქაც ვაპირებთ კონცერტების გამართვას. 

- რა მოგცათ ,,გორდელამ"?

ქეთი კვირკელია: ძალიან დიდი სკოლა,ურთიერთობები და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია მეგობრები. გარკვეულ ეტაპზე, როცა თავიდან ვიწყებდით შედარებით ცოტა დრო ეთმობოდა ,,გორდელას", მერე ნელნელა გაიზარდა და ახლა ყველაფერი რაც ჩვენს ცხოვრებაში ხდება გორდელას გავლით არის.

საკმაოდ რთული გზა გაიარა ანსამბლმა დღემდე,  ყოველდღიური შრომაა ჩადებული თითოეული ჩვენგანის, ჩვენი ხელმძღვანელის უდიდესი დამსახურების და ნებისყოფის ფასად. ნამდვილად არაა ადვილი  სხვადასხვა ინტერესის მქონე 7 გოგო შეკრიბო და სთხოვო ყოველ დღე 2, ზოგჯერ 3 საათიან რეპეტიციაზე გაჩერდნენ, მითუმეტეს თუ პაემანი აქვს საღამოს . ბატონმა თამაზმა შეგვაყვარა ეს ყველაფერი, აქცია დიდ მუსიკალურ ოჯახად. ხშირად როცა ახალს ვაკეთებთ დრო ისე სწრაფად გადის ვერც კი ვამჩნევთ.

სარეპეტიციოს ზღურბლს იქით სულ სხვა სამყარო იწყება. უნივერსიტეტის პირველ კორპუსს, რომ ვუახლოვდები პირადად მე გული მიფრთხიალებს. დედა უნივერსიტეტის კედლებია ჩვენი მასპინძელიც, სახლიც და პირველი მსმენელიც. იყო ამიერკავკასიის პირველი უნივერსიტეტის ანსამბლი ვთვლი, რომ საკმაოდ დიდი პატივი და პასუხისმგებლობაა.

ანა გულედანი: ეს იმდენად ჩვენი გახდა, რომ ჩვენს ცხოვრებასთან ერთადაა. მთავარი ალბათ ის არის, რომ ქართული ფოლკლორი წამოიწია წინა პლანზე და ბევრი მიმბაძველები გამოგვიჩნდნენ. სასიხარულოა ის ფაქტი, რომ პატარა ბავშვებში ქართული ფოლკლორით დაინტერესების ნაპერწკალი გაჩნდა. 

ქეთი კვირკელია:  ადრე გორდელას რეპეტიციაზე ფანდურით, რომ მივდიოდი დამცინოდნენ პირდაპირი მნიშვნელობით. მაგრამ "გორდელამ" შეძლო არათუ დასაცინი არ გამხდარიყო, პირიქით მაგალითის მიმცემი გახდა და ბევრი ანსამბლი სწორებას ჩვენზე აკეთებს დაინტერესება მართლაც დიდია,  განსაკუთრებით ბავშვების, უკვე დიდი ხანია გოგოები ვეწევით პედაგოგიურ საქმიანობას. პირადად მე უკვე 3 წელია ბავშვებს ვასწავლი და მყავს ანსამბლი "ლილეო. 

- რას ელოდებით ამის შემდეგ ,,გორდელასგან"?

- გვინდა, რომ ,,გორდელამ" დიდხანს იარსებოს, ძალიან კარგი იქნება თუ ბიზნესად იქცევა და კარგად გაიყიდება, როგორც პროდუქტი.

ანა გულედანი: ბატონი თამაზი ყველანაირად ცდილობს, რომ ძალიან კარგი პროდუქტი შესთავაზოს მსმენელს და მაყურებლამდე მივიდეს ზუსტად იმ ხაზით რა ხაზითაც ჩვენ ვუშვებთ და არა ვთქვათ სხვის მიერ გადაკეთებული და შელამაზებული.

ქეთი კვირკელია: ძალიან დიდი სურვილი მაქვს, რომ იყოს ოფიციალური სკოლა, თუნდაც სტუდია რომელსაც ერქმევა ,,გორდელას" სკოლა-სტუდია 

და თითოეულმა ჩვენთაგანმა გარკვეული განხრით რაღაც ინსტრუმენტი ასწავლოს.