ავტორი

ეკა რევაზიშვილი

მხატვრობა ძალიან დიდი სივრცეა, მარადისობის კანონია, რომელსაც სულ შეისწავლი და გრძნობ. თუ  ამ სფეროში ხარ და ამ უდიდეს ენერგიას ფლობ, ალბათ ყოველდღიური რეალობა ძალიან რთულად აღსაქმელი ხდება, მაგრამ გჭირდება იმისათვის, რომ სინამდვილე ტილოზე გააცოცხლო. ჩვენი რუბრიკის სტუმარია მხატვარი გია გურასპაშვილი, რომელიც თავის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე გვესაუბრება.

- ხატვას ვერ ისწავლი, თუ განსაკუთრებული ნიჭი არ დაგყვა, თქვენს შემთხვავაში როგორ იყო, თავად აიღეთ ფუნჯი ხელში, თუ მამამ იქონია გავლენა?

- ვფიქრობ, ხატვის სწავლა გარკვეული მეთოდებით შესაძლებელია. ეს არის პროცესი, მეცნიერება, ამისათვის არსებობს სკოლები, სადაც შეიძლება დაეუფლო ხელოვნების ამ სფეროს. როცა შემოქმედებაზეა საუბარი, მხატვრები ვცდილობთ ჩვენი თავისუფლებით, განცდით, ტკივილით, სიხარულით რაღაცნაირად შემოქმედების გზას მივუახლოვდეთ. ამ შემთხვევაში შემოქმედი დიდი ძალაა.

- მხატვრობის მიმდინარეობებზე რას იტყვით?

- მიმდინარეობებს ხელოვნებათმცოდნეები ქმნიან. ყალიბდება ჯგუფი, რომელიც გარკვეული პრინციპით მუშაობს. არსებობს სუპრენატიზმი, რომელსაც ძალიან დიდი ფილოსოფიური საფუძველი გააჩნია. შეიქმნა ქაოსი, რომელსაც ხაზები აერთიანებდა, ამას ერქვა სუპრენატიზმი. საფრანგეთში მუშაობდნენ მხატვრები და დაერქვა ,,იმპრესიონიზმი", იმიტომ, რომ კლოდ მინეს ნამუშევარი იყო ,,იმპრესიო". ძალიან ბევრი მიმდინარეობა არსებობს მხატვრობაში. 

- ბატონო გია, რა ეტაპები გაიარეთ მხატვრობაში და როგორ მოხვედით დღემდე?

- სამხატვრო აკადემიაში ძალიან საინტერესო სკოლა გავიარე. უამრავი ქვეყანა მოვიარე და მსგავსი არსად მინახავს, ეს არის ნახატში მხატვრობის საუკეთესო სინთეზი. ძალიან დიდი კორიფეები გვყავს დღესაც ქანდაკებაში, ნახატშიც; ლევან ცუცქირიძე, მერაბ ბერძენიშვილი, რომლის ხელოვნება შეუფასებელია.

- როგორც აღნიშნეთ ბევრი ქვეყანა გაქვთ მოვლილი. მოდით პირველი უცხოეთი გაიხსენეთ?

- 23 წლის ვიყავი, სვანეთში გერმანელები შემხვდნენ და დავმეგობრდით. გერმანიაში პირველად 1989 წელს ვიყავი, ჩემი რამოდენიმე ნამუშევრის პრეზენტაცია და პატარა გამოფენა მქონდა. შმდეგ კი უკვე ტომსკში, პეტრო-პავლოვსკში. ეს იყო შემოქმედებითი მივლინებები საბჭოთა კავშირის დროს.  შემდეგ აკვარელისტთა ჯგუფთან ერთად, ირკუცკიდან ჩრდილოეთ ოკეანემდე ჩავედით და ვმუშაობდით გემზე, ულამაზეს ბუნებაში. შემდეგ მოვხვდი ციმბირში, კამჩატკაზე.

- რა მასალით ხატავთ?

- მოქანდაკე ვარ. ვსწავლობდი სამრეწველო გრაფიკაზე, მერე გადავედი ქანდაკების ფაკულტეტზე. ვიყავი აკვარელისტთა ჯგუფში, აკვარელისტთა სექციის თავჯდომარე მხატვართა კავშირში. მიღებული მაქვს მონაწილეობა ,,მალტა-ბონალეს" გამოფენაში, მალტაში 1999 წელს. ამ გამოფენით საქართველო გახდა მოძრაობის წევრი, სადაც მონაწილეობას იღებდა 107 ქვეყანა და 1200 მხატვარი. კარგა ხანს ვმუშაობდი მათ სახელოსნოში, ულამაზესი დღეები იყო. პრიბალტიკელები, რუსი მხატვრები აკვარელის ტექნიკას იცავდნენ. შეიქმნა ძალიან საინტერესო მიმდინარეობა სველი აკვარელის, რომლის შემდეგაც ის დამოუკიდებელი სექცია გახდა, რომელსაც პაოლო იაშვილის შვილიშვილი მიშა იაშვილი ხელმძღვანელობდა, მე კი მისი მოადგილე ვიყავი. ეს იყო 80-იან წლებში, მაშინ უფრო აქტიურები ვიყავით შემოქმედებაში, იმიტომ, რომ ჩვენი სახე გაგვაჩნდა. დღესაც გაგვაჩნია, მაგრამ ამჟამად სხვა ტენდენციაა და აღარ  გვაქცევენ ყურადღებას. საქართველოში არსებული სკოლის მსგავსი სხვაგან არ არსებობს, ვერცერთი ბელონიის  ხელშეკრულება და შეთანხმება ვერ შექმნის ამას. ჩვენ სამწუხაროდ დაკარგვა უფრო შეგვიძლია იმ ცოდნის, რაც გაგვაჩნია, ვიდრე შეძენა. 205 მუზეუმშია ჩემი ნამუშევრები გამოფენილი, ასე, რომ ძალიან კარგად ვიცნობ მსოფლიო პოტენციალს. ის, რაც ჩვენ გვაქვს ყველას სჭირდება, ეს არის ჩვენი პრეროგატივა და ამას უნდა მიექცეს ყურადღება. თუ ეს მოხდება, ის ვინც გამდიდრებაზე ფიქრობს, აუცილებლად გამდიდრდება. მთავარია მოგვიახლოვდეს და შეგვანარჩუნებინოს ჩვენი ცოდნა, გამოიყენოს როგორც ბიზნესმენმა. ჩვენ ვასწავლით, როგორ უნდა ღირდეს ფიროსმანი 2 მილიონი ანდა მილიონ რვაასი ათასი. 

- ბევრი ქვეყანა გაქვთ მოვლილი, სათითაოდ რომ ჩამოვთვალოთ ძალიან გაგვიგრძელდება საუბარი, ყველაზე მეტად რომელი ქვეყანა დაგამახსოვრდათ?

- ყველა ქვეყანა საინტერესოა, თუმცა ძალიან ლამაზია პარიზი. ჩემთვის დაუვიწყარია კამჩატკაზე მოგზაურობა. ჩინეთი მომეწონა საოცრად. თუკი არსებობს  საერთოდ რაიმე ექსპერიმენტი ცივილიზებულ სამყაროში, არქიტექტურაში ეს ყველაფერი ჩინეთში ვნახე. აფრიკაც საინტერესოა, ვიცნობდი თავის დროზე აფრიკის პრეზიდენტს ამადეას, რომელსაც ფონდი ევროპაში ჰქონდა, ეხმარებოდა ბავშვებს. მან გამომიგზავნა დედამისის ფოტო, მისი პორტრეტი დავხატე და უკან გავუგზავნე.

- პრეზიდენტის შეფასება როგორი იყო?

- ძალიან კარგი, ხელი ჩამომართვა და მადლობა გადამიხადა. შემდეგ დამპატიჟა ,,ექსპო-2002"-ზე ჰანოვერში, ტოგოს წარმომადგენელი ვიყავი.

- 20 წელი საკმაოდ დიდი დროა, ეს დრო თქვენ საზღვარგარეთ მოღვაწეობდით... არ გაგიჭირდათ 20 წლიანი ცხოვრების შემდეგ საქართველოში დამკვიდრება?

- პერიოდულად ჩამოვდიოდი ხოლმე საქართველოში. ყველგან მომყვება ჩემი ქვეყანის, მიწა-წყალის სიყვარული.

- იყო ასეთი გამოფენა ,,სამი თაობის მხატვრები", რომელიც საქართველოში, კერძოდ საჩხერეში განახორციელეთ... გვიამბეთ ამის შესახებ, რას გულისხმობდა ,,სამი თაობა"?

- საჩხერეში შემთხვევით აღმოვჩნდი, ეს იყო ჩემი პირველი გამოფენა. ერთდროულად გამოვფინე ჩემი, მამაჩემის და ჩემი შვილის ნამუშევრები. იყო კიდევ ერთი უსინათლო სტუდენტი გოგა ქობულაშვილი.

- არის ასეთი პროექტი ,,ხაზი", რომელიც ხელოვნებაში არახელოვნების ჩართვას გულისხმობს. რა მიზანს ემსახურება პროექტი? რას ნიშნავს ხაზი?

- ადამიანის ცხოვრება გარკვეული ხაზია, მიმართულებაა. ყველა ადამიანმა თავისი გზა უნდა გაიაროს, მიუხედავად იმისა, რომ გლობალურ სამყაროში ერთმანეთს ვგავართ, მიკროსამყაროში ჩვენ განვსხვავდებით ერთმანეთისაგან ხასიათით, მოძრაობით. ყველა ადამიანის ხელის მოძრაობაც განსხვავდება ერთმანეთისაგან. ძალიან დიდი კოლექცია მაქვს სხვადასხვა ადამიანების ხაზების. ესენი აბსტრაქტული ნამუშევრებია, რომელიც კალკით გადამაქვს ქაღალდზე და ვავსებ კომპოზიციით. მინდა, რომ ამ ნახატების გამოფენა გავაკეთო. ძალიან საინტერესოა ხაზის როლი, ეს ხომ საზოგადოებასთან მიდგომა და კომუნიკაციის საშუალებაა.

- როდის გეგმავთ გამოფენის მოწყობას?

- ვერ გეტყვით. ყველაფერი საქართველოში გარკვეულ სიტუაციებთანაა დაკავშირებული. იმისათვის, რომ გამოფენა გავაკეთო მჭირდება ჩარჩოები, მასალა. უნდა ვეძებო სპონსორები და მივწერო წერილი კულტურის სამინსტროს. უცხოეთში გაიოლებულია მხატვართან ურთიერთობა, იქ ჩინოვნიკური დამოკიდებულება არ არსებობს, მხატვარს და მის ქმნილებებს პატივს სცემენ. 2000 ნაუმუშევარი მაქვს დაკარგული, 800-მდე გაყიდული.

- რა ფერია თქვენი სამყარო? რომელ ფერებს ანიჭებთ უპირატესობას?

- დღეს შავ-თეთრია, შავი ძალიან მიყვარს. ქართულ მითოლოგიაში შავი ფერი არამარტო ქვესკნელის ფერია, ამავე დროს ნიშნავს ზეციურ სიბრძნეს, თეთრი-სინათლეა. დღეს უსინათლო ადამიანებთან ვმუშობ, შავს და თეთრს შორის არსებობს სპექტრი, დიდი ემოციის გრადაცია, ანუ მრავალი ფერი.

- როგორ მოხვდით უსინათლო ადამიანებთან?

- ჩემი მეგობარი გოგა დაბრმავდა და  დავიწყეთ ფიქრი, როგორ გვეხატა, გოგას სურდა ხატვა, შინაგანი ენთუზიაზმი და სურვილი ხატვის იმდენად დიდი ძალაა, რომ ყველგან ვერ შეხვდები, ვერ იგრძნობ. თავიდან მოვიგონეთ ასეთი ექსპერიმენტი, პლასტიურ ფურცლებს ვკაწრავდით და მერე ვბეჭდავდი, საკმაოდ საინტერესო ფონი იქმნებოდა. გოგა კაწრავს, ხელით გრძნობს ხაზს, მერე ადებს ფურცელს და ხელითვე ბეჭდავს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველა ნამუშევარი ერთი და იგივე იქნება, ეს შემოქმედებითი ბეჭდვაა. თავიდან ვფიქრობდი, როგორ უნდა დაექვემდებარებინა თავისი ხელის მოძრაობა აზრისათვის, ნაფიქრისათვის. ძალიან დიდი რეზულტატები მივიღე. მერე შემთხვევით მივედი უსინათლო საზოგადოებაში ბავშვებთან და დღემდე იქ ვარ. 202-ე სკოლაში მუდმივი ექსპოზიციაა. 120 წლის ტრადიცია აქვს ამ სკოლას. თუ სახელმწიფო მხარში ამომიდგება ვფიქრობ, უნდა გაკეთდეს პატარა მაღაზია, სადაც ბავშვები თავიანთ ნახატებს შეიტანენ.

- არ გიჭირთ მათთან ურთიერთობა?

- ისე შევეჩვიე და შემიყვარდა ეს ბავშვები, წარმოუდგენლად მიმაჩნია, როგორ უნდა დავტოვო ისინი. რთულია იმდენად, რამდენადაც ძალიან მართლები არიან და თავიანთი რეალური სამყარო გააჩნიათ. ჩემი მიზანია მივუახლოვდე და დავინახო რას გრძნობენ, იმიტომ, რომ ძალიან მდიდრები არიან თავის შეგრძნებებში.

- ბატონო გია, რამდენად ხშირია დღეს გამოფენები საქართველოში?

- ალბათ ხშირია, მაგრამ სამწუხაროდ ნაკლებად დავდივარ. დღეს მხატვრებს განათლების საშუალებაც არა აქვთ, წიგნიც კი არ გამოდის, რომელიც გაგვაცნობს თანამედროვე ხელოვნებას, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთს ვჯობივართ. საინტერესოა ის პროცესები, რასაც ტექნიკური რევოლუცია გვთავაზობს, ახალი აზრი ყოველთვის საინტერესოა. რასაც ვაკეთებ ეს სიახლეა, აკადემიაში უნდა არსებობდეს განყოფილება, რომელსაც აზროვნების, შემოთავაზების ალტერნატიული მეთოდების განყოფილება დაერქმევა. საზოგადოებაში ხელოვანთან ურთიერთობა სხვანაირი უნდა იყოს. 

- ბატონო გია, სამომავლოდ თუ გეგმავთ რაიმეს?

- მაქვს ერთი პროექტის აღწერა, მინდა, რომ გამოფენები გავაცნო მთავრობას და საზოგადოების ნებისმიერ ფენას. შემოქმედებას ვერავინ აუვლის გვერდს, ვერც ერთი მეცნიერება და ვერც ერთი კულტურა. თუ გამომივიდა და თუ მეყო ენერგია ამას გავაკეთებ.