ბევრი იწერება ჯაზის წარმოშობასა და განვითარებაზე , მისი სულის ჩამდგმელებისშესახებ, რომლებსაც დღეს მსოფლიოს ლეგენდებს უწოდებენ. მათ ყველგან უსმენენ, მაგრამ ცოტა თუ ერკვევა მუსიკის ამ მიმდინარეობაში. ჯაზი ერთდროულად სხვადასხვა ქვეყნიდან წამოსული მუსიკალური იმპულსების ზეგავლენით განვითარდა, ამიტომ ვფიქრობ არანაკლებ მნიშვნელოვანია ქართული მუხტი ამ ჟანრში, როგორ მოიკიდა ფეხი ქართულ მუსიკალურ სივრცეში და ის მცირე წვლილი, რომელიც ქართველ მუსიკოსებს შეაქვთ მისი განვითარებისთვის. „ქართული ელიტის“ ჯაზ - რუბრიკის სტუმარია მუსიკოსი - ლევან კემულარია, რომელიც გვესაუბრა იმ ქართულ პრობლემებზე, რაც გემოვნებიანი მუსიკის, კერძოდ კი ჯაზის განვითარებას უშლის ხელს.

- ლევან, რა ასაკიდან დაინტერესდი ჯაზით?

- ოთხი წლის ვიყავი, ოპერიდან დაბრუნებულმა „გედების ტბის“ ლაიტმოტივი ზუსტად რომ შევასრულე. ეს იყო მამაჩემისთვის უდიდესი სიხარული, რასაც მთელი 4 წელი ელოდა.  დავამთავრე ზ. ფალიაშვილის სახელობის N1 სამუსიკო სასწავლებელი, (ნიჭიერთა ათწლედი) საფორტეპიანო განხრით, (ნოდარ ნაკაიძის კლასი)მაგრამ ეს საკმარისი არ იყო. ჯაზი პირველად 10 წლის ასაკში მოვისმინე. როდესაც Oscar Piterson-ის შემოქმედებას გავეცნი, მივხვდი, რომ ამ სფეროში მეტი გასაქანი, მეტი რესურსი და შესაძლებლობა არსებობდა საკუთარი ემოციის გადმოსაცემად. ამის შემდეგ გადავწყვიტე საყვირზე დაკვრა, ასე ვთქვათ მთლიანად გადავეშვი „ჯაზის აუზში“...  ასევე დავამთავრე ზ. ფალიაშვილის სახელობის 2 მუსიკალური კოლეჯი, სადაც თეორიას ვსწავლობდი შესანიშნავ პედაგოგ, ირინე ებრალიძესთან.

- როგორი იყო პირველი ნაბიჯები ამ სფეროში?...

- პირველი ნაბიჯები იყო აღმოჩენებით და სიხარულით სავსე, რა თქმა უნდა, სირთულეებიც ახლდა თან, რადგან ჯაზ-საყვირის პედაგოგი საქართველოში არ არსებობს...

- როგორ მოახერხე პედაგოგის გარეშე პროფესიონალურად დაუფლებოდი საყვირზე დაკვრის ხელოვნებას?

- სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ბერკლის სკოლაში წასვლამდე, საკუთარ თავს თვითნასწავლ ჯაზ-მუსიკოსს ვუწოდებდი, მაგრამ მაქვს იმის საფუძველი და ცოდნის ბაზა, ვთქვა, რომ პროფესიონალი ვარ...

- როგორც ვიცი, 2012 წელს იყავი კერძო კურსზე ბოსტონში, ვინ იყო ამ იდეის ორგანიზატორი?

- დიახ, ნიკა რურუას მხარდაჭერით, ინიციატივით და კულტურის სამინისტროს დაფინანსებით, წავედი ბოსტონში, ბერკლის საუკეთესო პედაგოგთან Darren Barrett-თან. საკმაოდ რთული, 1 თვიანი კურსი გავიარე. ნიკამ ერთგვარი ინვესტიცია ჩადო ჩემში, დარწმუნებული ვარ რომ გაამართლებს. ძალიან დიდი მადლობა ამისთვის ბატონ ნიკას.

- სწავლობდი სამხატვრო აკადემიაში - სამრეწველო დიზაინის ფაკულტეტზე, როგორ უთავსებდი მხატვრობას და მუსიკას ერთმანეთს?

- მინდა აღვნიშნო, რომ საყვირზე დაკვრა 17 წლის ასაკიდან დავიწყე, პარალელურად ვსწავლობდი სამხატვრო აკადემიაში. ერთი პერიოდი არჩევანის წინაშეც დავდექი, რომელი ამერჩია, მუსიკა თუ ხატვა. გადავწყვიტე ორივეს შევჭიდებოდი, მაგრამ ეს ძალიან ძნელია, რადგან სამხატვრო აკადემიაში 32 საგანს ვსწავლობდი, ამას დიდი დრო სჭირდებოდა.  არც მუსიკაზე ვამბობდი უარს, რადგან ორივე საქმე კარგად გამომდიოდა. მხატვრობა ჰობის დონეზეა.  შეიძლება ათასში ერთხელ რაღაც დავხატო, თუ ამის ხასიათზე ვიქნები. ახლა, მაგალითად, კედლების მოხატვას ვაპირებ... ჩემთვის, მთავარი, რა თქმა უნდა, მუსიკაა.

- როგორ ფიქრობ, ვინ არიან ის ადამიანები, ვინც საქართველოში ჯაზის განვითარებისთვის უნდა იბრძოლონ?

- წესით ბევრია ასეთი, თუმცა რეალურად, იბრძვის ჩემს გარდა კიდევ რამოდენიმე თანამოაზრე, მუსიკოსი და მეგობარი.    საქართველოში არსებობს ჯაზ მუსიკოსების რამოდენიმე კატეგორია:  პირველი თაობა, ვინც ჯაზი განავითარა საქართველოში, არიან - თამაზ ყურაშვილი, ლავრიკა ჯინჭარაძე, ალიკა კილაძე, ორერა, დიელო და  სხვ... ისინი კამოფლიაჟით თუ სხვადასხვა მანიპულაციით ცდილობდნენ დაეკრათ მათთვის სასურველი მუსიკა, კომუნიზმის დროს და იბრძოდნენ ჯაზის დამკვიდრებისთვის. შემდეგი 35-40 წლის თაობაა, რომელთაც არ გაუმართლათ, ცუდ დროს მოუწიათ მოღვაწეობა. ვინც საზღვარგარეთ წავიდა, მათ ასე თუ ისე აიწყეს კარიერა. ძალიან ნიჭიერი თაობაა, მაგრამ სამწუხაროდ შესაძლებლობის უქონლობის გამო, არ არიან მსოფლიო ასპარეზზე... შემდეგ არის ჩემი თაობა, ასევე ძველსა და ახალ თაობას შორის, რომელიც ერთგვარ ზღვარზეა.  ყველაფერს ვაკეთებთ იმისთვის, რომ შეიცვალოს მდგომარეობა, შესაძლებლობები უნდა გაჩნდეს, რაც საფუძველს და სტიმულს მოგვცემს ბრძოლისთვის. ჩვენს შემდეგ მოდის ახალბედა, მომავალი თაობა: ბექა გოჩიაშვილი, (რომელიც საბედნიეროდ უკვე იმ გიგანტებს შორისაა, ვისზეც დგას დღეს მთელი ეს ჯაზური სამყარო) პაპუნა შარიქაძე, გიო ბერიშვილი, გიო კაპანაძე და სხვები. მათ მეტი შანსი აქვთ, რომ წამატებას მიაღწიონ.  ყველანაირად ვეცდები ხელი შევუწყო, თუნდაც პაპუნა შარიქაძეს, რომელიც ახლახანს, ჯაზ ფესტივალზე მიიწვიეს იტალიაში, ეს მისი განვითარებისა  და წარმატებისთვის მნიშვნელოვანი გასვლა იქნებოდა, თუმცა პრობლემა შეექმნა სამინისტროებთან დაფინანსების მხრივ.  ისევე როგორც მე და სოსო გელოვანს...

- ასეთი მნიშვნელოვანი მიწვევების დროს, რამდენად გეხმარებათ კულტურის სამინისტრო?

- დღეს, სამწუხაროდ, ბევრი რამ არასწორად კეთდება, არა მარტო კულტურის სამინისტროში, არამედ ზოგადად ქვეყანაში, რასაც  რადიკალური ქმედებები სჭირდება. ახლა ყალიბდება არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელიც იბრძოლებს ამ და სხვა ბევრ თემებზე.

- პირადად შენ, როგორ აპირებ ახალბედა მუსიკოსების დახმარებას?

- ბევრი რამით, მაგალითად, 2011-2013 წლებში ჩავატარე კონცერტები, სადაც მონაწილეობა მივაღებინე 10-13 წლის მოსწავლეებს, პატარა მუსიკოსებს. როდესაც მე მათ ასაკში ვიყავი, ეს წარმოუდგენელი იყო ჩემთვის... ალბათ ეს ბევრ სხვა გარეფაქტორზეცაა დამოკიდებული.  

- მეგობრებს გქონდათ მუსიკალური ბენდი „confusion“, რომელიც მალე დაიშალა... რა იყო ამის მიზეზი?

- „Confusion“ 2008 წელს ჩამოყალიბდა, მანამდე არ იყო მსგავსი მუსიკა, ამიტომ ვფიქრობ, რომ იმ დროში მან თავის სიტყვა თქვა, ალბომიც გამოვუშვით, ვფიქრობ მსმენელისთვის საკმაოდ ახალი და რთულად აღსაქმელი მუსიკა იყო, „Confusion“  -ი უკვე ჩვენი ისტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილია. 
არ ვაპირებ გაჩერებას. ამჟამად მაქვს ახალი ბენდი სახელად „LevanKemo Quintet“.
ყოველთვის ვიბრძოლებ უკეთესი მუსიკის დამკვიდრებისთვის ამ ქვეყანაში, რაც არ უნდა  პატრიოტულად ჟღერდეს, მე ჩემი წვლილი მაქვს შესატანი, „უკეთესი საქართველოსთვის“.

- 30 აპრილი ჯაზის საერთაშორისო დღეა, როგორ აპირებთ ამ დღის აღნიშვნას?

- 30 აპრილს  ვაპირებ კონცერტის ჩატარებას.  სადაც არ უნდა ვიყო, მომავალში, ამ დღეს აუცილებლად ჩამოვალ საქართველოში  და ჩავატარებ კონცერტს.

- როგორ შეაფასებ ქართულ ჯაზ-ფესტივალებს?

- უკვე პრესტიჟული გახდა თბილისის და ბათუმის ჯაზ ფესტივალი. ამას გარდა ყოველწლიურად ტარდება „caucasus jazz festival“-ი და თითქმის ყოველთვის ვიღებ მონაწილეობას.  სომხეთიდან და აზერბაიჯანიდან ჩამოდიან მუსიკოსები, საკმაოდ კარგი განწყობაა ფესტივალზე და მხარს ვუჭერ ამ წამოწყებას. 2-2-ჯერ მივიღე მონაწილეობა „black sea jazz festival“-ზე და „Tbilisi Jazz Festival“- ზე.   შარშან „black sea“-ს ფესტივალი მე და ჩემმა კვინტეტმა დავხურეთ.  ბევრმა კარგმა მუსიკოსმა თუ მელომანმა აღნიშნა, რომ კარგი მუსიკა  და შესრულება იყო. ასევე დავუკარი დუეტი თბილისის ჯაზ ფესტივალზე „DJ Logic“-თან, მაგრამ ამ ინფორმაციას ჩემდა გასაკვირად და სამწუხაროდ ვერსად ნახავ, თუმცა, საამაყოა ისეთ ფესტივალზე მონაწილეობის მიღება, სადაც შენთან ერთად, მართლაც გიგანტი მუსიკოსები უკრავენ.

- რას გვეტყვი ფესტივალზე „ფანart“, სადაც საუკეთესო მუსიკოსად დაგასახელეს?

- ძალიან კარგი წამოწყებაა, მისი ორგანიზატორები კარგი ადამიანები არიან. წინა ღამეს დამირეკეს და შემომთავაზეს კონცერტზე დამეკრა. მაშინვე დავთანხმდი. სპონტანურად,  გზაში მოვიფიქრე, რაც უნდა შეგვესრულებინა. მოულოდნელად მეორე დღეს მითხრეს, რომ საუკეთესო შემსრულებლად დამასახელეს. მადლობა მინდა ვუთხრა მათ ამ პროექტის წამოწყებისთვის.

- კულტურის სამინისტროს ჰქონდა პროექტი, რომელიც ითვალისწინებდა ჯაზის განვითარებას რეგიონებში, სადაც თავადაც იღებდი მონაწილეობას. რამდენად გაამართლა ამ წამოწყებამ?

- ეს იყო არჩვეულებრივი პროექტი, „ჯაზის სალექციო ტურნე საქართველოში“.  მაგრამ სამწუხაროდ არ გაგრძელდა. დაახლოვებით 24 კონცერტი ჩავატარეთ სხვადასხვა სოფელში თუ ქალაქში, დაინტერესება საკმაოდ დიდი იყო მოსახლეობის მხრიდან, მაგალითად, ჭიათურაში, სცენის წინ ბავშვები ბეღურებივით ისხდნენ და ინტერესიანი თვალებით გვიყურებდნენ. პროექტი ემსახურებოდა ზოგადად ინფორმაციის მიწოდებას ამ მუსიკის შესახებ. ყოველი კონცერტის მერე ტარდებოდა მასტერკლასები, მოდიოდნენ და კითხვებს სვამდნენ ამა თუ იმ კომპოზიციის, შემსრულებლის და მუსიკალური ინსტრუმენტის შესახებ. პროექტს გაგრძელება აუცილებლად უნდა ქონოდა, მაგრამ ახალი მთავრობისთვის ამ სფეროს განვითარება სხვა, უფრო „მნიშვნელოვანმა“ პრიორიტეტებმა ჩაანაცვლა.

- ილია ჭავჭავაძის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ასწავლი ჯაზის ხელოვნებას...

- დიახ, ვასწავლი, პირველი კურსის შემდეგ მოსწავლეები ირჩევენ მუსიკალურ საგნებს. ამჟამად მხოლოდ 1 მოსწავლე მყავს, ესეც არაინფორმირებულობის ბრალია, საყვირს ზოგჯერ დუდუკსაც ეძახიან, რადგან არ იციან რომ საყვირი ჰქვია.

- თუ არსებობს სახელმძღვანელო  საქართველოში, ჯაზის თეორიული კურსის შესწავლისთვის?

- ზოგადად თეორიული არის, თუმცა კონკრეტულად საყვირის შემსწავლელი  ქართულენოვანი სკოლა და  სახელმძღვანელო არ არსებობს, გადმოთარგმნილიც კი... მაგალითად, ბოსტონში,ზოგადი განათლების მიღებამ ცნობიერება  გამიფართოვა, ეს  იყო დიდი ტალღა, იმდენად მრავლისმომცემი, რომ ვერ აგიღწერთ. არის ინტერნეტ სკოლები, მაგრამ უმნიშვნელო. აქედან გამომდინარე, თავად ვცდილობ შევქმნა ქართული სახელმძღვანელო. დავამატებ, რომ ისევე როგორც თუნდაც ჯაზი, ზოგადად ქართული ფოლკორი არ ვითარდება, დავაკონკრეტებ: რასაკვირველია, ხელი ეწყობა ძველი ფოლკლორის შესწავლას, ეს ძალიან კარგი და მნიშვნელოვანია, მაგრამ არ იქმნება ახალი. იქმნება  სამაკორდიანი, ფანდურზე დაკრული ჩეჩნური თუ ზოგადად მთის მოტივის ერთჟღერადი მუსიკის პოპულარიზაცია და გვაჯერებენ რომ ეს ქართულია.

- ფანდური არ არის ქართული მუსიკალური საკრავი?

- არა,  X–XI  საუკუნიდან ითვლება, რომ ქართულია... დაახლოებით ფანდურის ტიპის სიმებიანი საკრავი აქვთ სხვა ხალხებსაც (სომხეთში, „ფანდირნი“, სპარსეთში, „თანბური“, უკრაინაში „ბანდურა“, არაბეთში, „ტონბურა“ და სხვ.), ქართული ჩონგურია.
ზოგადად ეს სამაკორდიანი მუსიკა, ადვილი ასათვისებელია და ამიტომ გახდა პოპულარული. რადიკალურად წინააღმდეგი ვარ ამის დამკვიდრების. რატომ კრიმანჭულს ან მრავალჟამიერს არ მღერიან სკოლების წინ? იმიტომ, რომ რთულია. ჯობია, ვისაც ეს კონკრეტულად ეხება, დაიწყოს ფოლკლორის განვითარება... მეშინია საერთოდ არ შეწყდეს და გადაგვარდეს ეს უზომოდ დიდი სიმდიდრე.

- არის თუ არა დღეს პრესტიჟი ჯაზის მოსმენა?

- არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ფიქრობენ, რომ ჯაზ კონცერტს თუ დაესწრებიან უფრო ინტელექტუალები გამოჩნდებიან, ანუ მათ აქვთ იმდენი ინტელექტი მიხვდნენ, რომ ჯაზი კარგია, თუმცა კლუბებში არასდროს დადიან (ამიტომაც დაიხურა). უამრავი ხალხი დადის ფესტივალზე, ეს კარგია, მაგრამ ჯაზ კლუბი არის ადგილი, სადაც მხოლოდ ის ადამიანები დადიან, ვინც მართლა სიამოვნებას იღებს ამ მუსიკისგან. ჩემთვის ჯაზ ფესტივალზე დასწრება სიამოვნებაა.

- ვინ ესწრება ძირითადად ასეთ ფესტივალებს?

- ძალიან მრავლად, სწორედ ის ხალხი ესწრება, ვისაც მიაჩნია, რომ იქ დასწრება პრესტიჟია, რა თქმა უნდა, ეს ყველას არ ეხება. მქონდა შემთხვევა, როცა მეგობარ მუსიკოსებთან ერთად, ჯაზ ფესტივალზე მინდოდა შესვლა, მაგრამ  ვერ შევედი, რადგან არ მქონდა ფინანსურად ამის საშუალება. ამისთვის უნდა არსებობდეს რაღაც სისტემა, საშვის მსგავსი, რომლითაც ჯაზით რეალურად დაიტერესებული პირები „ც“ შეძლებენ კონცერტზე დასწრებას. იმიტომ, რომ ასეთი კონცერტი დამწყები მუსიკოსისთვის შემეცნებითიცაა.

- ლევან, როგორ გამოარჩევენ იმ ხალხს, ვისაც ეს სჭირდება?

- ამისთვის სურვილი და კომპეტენციაა საჭირო, რომელსაც დრო გამოავლენს, ჯერ ჯერობით ორივეში მოვიკოჭლებთ. აქვე აღვნიშნავდი ტელე გადაცემებს და ჟიურის წევრებს, სადაც არაკომპეტენტურობის აღლუმია. კონკრეტული მიმართულებებით, კულტურის სამინისტროში უნდა იყოს ხალხი, ვინც ამას გააკონტროლებს. ეს ეხება ტელევიზიებს, რადიოს, კერძო ღონისძიებებს, სადაც იწვევენ ისეთ მომღერლებს, ვინც ამახინჯებს ქართულ სიმღერას. მაგრამ კულტურის სამინისტრომ, რომლის პირდაპირი დანიშნულებაა, თუნდაც  ილია ჭავჭავაძის ძეგლის აღდგენა, ჯერ იმისთვის ვერ მოიცალა და რა კომპეტენციაზეა ლაპარაკი...

- რა ხელშეწყობა გაქვთ ხელისუფლების მხრიდან?

- მაგალითად, წინა ხელისუფლების დროს, ერთ პროექტზე ვმუშაობდი, ეს იყო ჩემი საავტორო კონცერტი, მეგობრებთან ერთად, რომელიც შევიტანე მერიის კულტურის განყოფილებაში და თანხმობა მივიღე, მაგრამ კონცერტის ჩატარებამდე რამდენიმე დღით ადრე დაიწყო დაჭერები მერიაში და ჩაიშალა... დღეს არ ვიცი რა გითხრათ...

- რა პროექტები გაქვთ სამომავლოდ დაგეგმილი?

- უახლოესი გეგმა არის 30 აპრილის კონცერტი,  ჯაზის დღესთან დაკავშირებით. ასევე 9 მაისს ვაპირებ, გოგა გარსევანიშვილის, ჩემი დაღუპული მეგობარისადმი მიძღვნილი საღამოს გამართვას, რადგან მას აქვს შექმნილი ისეთი მუსიკა, რომელიც არ უნდა დაიკარგოს. კონცერტზე ყველა კომპოზიცია მისი იქნება. 26 მაისს, მაილს დევისს ვუძღვნი კონცერტს, სადაც  ჩემი ინტერპრეტაციით გავაკეთებ მის მუსიკას. 28 მაისს იგეგმება რომა რცხილაძის კონცერტი, სადაც თავადაც ვიღებ მონაწილეობას. გეგმაში მაქვს, რომ ვიარო ფესტივალებზე...

- ამჟამად რაზე მუშაობს შენი ბენდი?

- ჩვენი მუსიკა არის საქართველოში დამზადებული  ჯაზი. დავამტკიცებ, რომ აქაც შეიძლება გააკეთო ხარისხიანი მუსიკა, ამავდროულად ცოტა ქართული ელემენტებითაც გაჯერებული. ეს შესაძლებელია, მაგრამ ხელშეწყობაა საჭირო, არ მაქვს სარეპეტიციო დარბაზი და  სტუდია. ვმუშაობთ კონსერვატორიის ერთ-ერთ შენობაში, რისთვისაც მადლობელი ვარ რეზო კიკნაძის და ზურა რამიშვილის.
- რატომ არ სთხოვ ამას სამინისტროს?

- ჩემს სათქმელს აუცილებლად ვიტყვი, მაგრამ ჯერ ილია ჭავჭავაძის ძეგლი გააკეთოს სამინისტრომ და მაგას მერე მოვითხოვ. ვფიქრობ, ჭავჭავაძემ მეტი გააკეთა მათთვის, ვიდრე მე...