- და რით შეიძლება აიხსნას, რომ "როსიისკი კრედიტი" (РК) და "მეტალოინვესტი" არც კი ამბობენ, რომ თქვენ ხართ ამ სტრუქტურების მესაკუთრე?

- მე არასოდეს დამირღვევია კანონი და არაფერი მაქვს დასამალი. უბრალოდ, ჩვენ, ყველა ბიზნესმენმა, "პერესტროიკის" დასაწყისიდანვე ვიცხოვრეთ რაღაც დაძაბულობაში იმის გამო, შეიძლება რაიმე დაემუქროს შენს ბიზნესს. გაცილებით მშვიდად შეიძლებოდა საქმის კეთება, თუ საკუთარი პერსონისკენ და ქონებისკენ არ მიიპყრობდი ყურადღებას.

- 90-იანი წლების დასაწყისში ვითერაბა რუსეთში დაძაბული იყო, მაგრამ ვერ იტყვი, რომ თქვენს მსგავსად ყველა ბიზნესმენი წავიდა საზღვარგარეთ. თქვენ როდის წახვედით ქვეყნიდან და რატომ?

- პირველად რუსეთიდან მე წავედი 1993 წელს, საქართველოში ჩემი ძმის გატაცების შემდეგ. თხოულობდნენ გამოსასყიდს, ტყვეობაში ყავდათ მთელი თვე, მაგრამ მე არ მივეცი გამოსასყიდი, რადგან მაშინ საშიშროების ქვეშ ვაყენებდი ჩემს მშობლებს, დებს. მერე მათთვის ხელი აღარავის უხლია. ჩემთან საქართველოდან დაიწყეს ჩამოსვლა სხვა და სხვა მოხელეებმა, რომლებიც ცდილობდნენ დამხმარებოდნენ ძმის პოვნაში, მთავაზობდნენ თანამშრომლობას. მათი შეშვება ჩემს ბიზნესში მე არ მინდოდა. მათთან კონტაქტების თავიდან ასარიდებლად გადავწყვიტე ფორმალურად დავშორებოდი ბანკს: განვაცხადე, რომ მივდივარ პრეზიდენტის პოსტიდან და 1994 წელს ნახევარი წლით ოჯახთან ერთად წავედი აშშ-ში. საქართველოში სიტუაცია არ იყო მშვიდი, ცხოვრება საზღვარგარეთ უფრო მშვიდი ჩანდა, ვფიქრობდით, ბავშვების გამო, მათი მომავლის გამო, ხომ არ ღირდა წასვლა. ვარჩევდით ქვეყანას, რომელიც ყველაზე მეტად მოგვეწონებოდა. არჩევანი საფრანგეთზე შევაჩერეთ, ვიყიდეთ სახლი პარიზთან ახლოს. მაგრამ ბიზნესის გამო ჩვენ იქ მუდმივად არ ვცხოვრობდით, განსაკუთრებით დეფოლტის შემდეგ გვიწევდა ცხოვრება მოსკოვში.

- და მიუხედავად ამისა საფრანგეთის მოქალაქეობა მაინც მიიღეთ?

- ცოლშვილმა კი, მე – არა, ეს ბევრ დროს წამართმევდა: უნდა გამევლო გასაუბრება და...

- არ ნანობთ, რომ აქამდე არ მიგიციათ ინტერვიუ? ნუთუ გულგრილს გტოვებდათ ის, რასაც თქვენზე წერდნენ?

- რა თქმა უნდა, არა. რუსეთის СМИ-სგან განსხვავებით მე მუდმივად ვიყავი ქართველი ჟურნალისტების მხედველობის არეში. ზოგიერთი მათგანი ინტერნეტიდან ბეჭდავდა, სადაც საკმაო ხნის მანძილზე განთავსებული იყო დოსიე, შედგენილი თითქოს და ჯგუფ "МОСТ"-ის უშიშროების სამსახურის მიერ. ვინაიდან ჩვენ ოდესღაც სერიოზული კონკურენცია გვქონდა МОСТ-ბანკთან, გასაკვირი არცაა, რომ ამ დოსიეში იყო სრული აბდაუბდა РК-სა და პირადად ჩემს შესახებ, დაწერილი კრიმინალური ჟარგონის გამოყენებით. ეს იყო იმდენად არასერიოზული, რომ არც ერთ რუსულ გაზეთს ის არ გამოუყენებია. შევარდნაძის დროს ქართველი ჟურნალისტები ყველას ერთიანად ლანძღავდნენ, მეც მათ შორის, ამიტომ მე არ ვაქცევდი ყურადღებას მათ სტატიებს. მაგრამ, როდესაც ახალი ხელისუფლების მოსვლიდან ერთი წლის შემდეგ სტატიები ჩემი მისამართით განახლდა, გასული წლის ნოემბერში პირველად მქონდა მათზე რეაგირება, მე დავავალე ჩემს სამსახურებს გაერკვიათ ვითარება იმ ინტერნეტ-საიტის პატრონებთან, სადაც განთავსებული იყო ეს დოსიე. და პირველწყაროს მეპატრონემ – გამოძიების ფედერალურმა სააგენტომ – ამოიღო ეს დოსიე და მომიხადა ბოდიში.

- ესე იგი, რაც იქ ეწერა სიცრუეა?

- იმ დოსიეს მთავარი სენსაცია იყო ის, რომ მე თითქოს და კავშირში ვიყავი ოთარ კვანტრიშვილთან, თითქოს და ერთად ვეწეოდით "ავიზო"-ს გაყალბებას და მსგავს საქმიანობას. ეს სრული ბოდვაა. როდესაც 90-იანების დასაწყისში ბანკების უმრავლესობა, მათ შორის სახელმწიფო ბანკიც, დაავადებულნი იყვნენ ყალბი ავოზოებით, რომლის მეშვეობით ბიუჯეტიდან მოპარული იყო ათობით მილიარდი დოლარი, მე დიდი ძალისხმევა დამჭირდა, რომ РК გამკლავებოდა აფიორის დამკვეთებს და ის აღმოჩნდა ერთადერთი ბანკი, რომელმაც არც აერთი ავიზო არ გაატარა. ასეთივე ბოდვაა ჩემი გაწევრიანება კვანტრიშვილის, ბენდუქიძის, მახარაძის, სეფიაშვილის საზოგადოებაში. მე არ ვიცნობ არც ერთ მათგანს. ქართველ ჟურნალისტებს, რომლებსაც დღემდე მოსვენებას არ აძლევს ჩემი "კავშირი" კვანტრიშვილთან, შეეძლოთ ჩაეტარებინათ მარტივი ჟურნალისტური გამოძიება, შეეძლოთ დაეწყოთ იგივე კვანტრიშვილის ძალიან ცნობილი ნაცნობებიდან. ძნელი არ არის იპოვო კვანტრიშვილის ნათესავები და მეგობრები, РК-ს თანამშრომლები როგორც საქართველოში, ასევე რუსეთში. იპოვონ თუნდაც ერთი მოწმე ან მტკიცებულება, რომ მე ან ჩემს სტრუქტურებს კვანტრიშვილთან ჰქონდათ თუნდაც მცირე შეხება. არიან ისეთი ქართველი ჟურნალისტებიც, რომლებიც, ყვებიან რა ჩემს შესახებ, ხმარობენ გამოთქმას "ვიღაც ივანიშვილი", მეორენი წერენ, რომ მე დავამთავრე "დაახლოებით" თსუ, მესამენი ჩემი გვარის ქვეშ ათავსებენ სხვის ფოტოებს. სხვანი "საროსკიპოს" უწოდებენ ბიზნეს-ცენტრს, რომელსაც მე ვაშენებ თბილისში. რა აერთიანებთ მათ? ვითომ და საშინელი აღშფოთება იმის გამო, რომ მათ არ შეუძლიათ ინფორმაციის მოპოვება. მაგრამ ეს ხომ ეშმაკობაა. საქრთველოში დაბადებული ქართველის შესახებ, რომელსაც ჰყავს მშობლები, უამრავი ნათესავი და მეგობარი, საქართველოში ძალიან სწრაფად შეიძლება მოიძიო სრული ინფორმაცია. მე არ მიმიმართავს სასამართლოსთვის ღირსებისა და პატივის დასაცავად იმიტომ, რონ მე ისინი არასოდეს დამიკარგია. მე ყოველთვის სინდისიერად ვცხოვრობდი.

"მე ვისურვებდი არმირებული შლანგების გამოშვებას"

- რომელი ქვეყნის მოქალაქე ხართ?

- რუსეთის და საქართველოსი.

- სად ცხოვრობთ ამჟამად?

- მე მომენატრა საქართველო და ერთი წლის წინ გადავედი საცხოვრებლად სოფელში, სადაც გაიარა ჩამმა ბავშვობამ. ოჯახი ჩემთვის ყოველთვის პირველ ადგილზეა. მამაჩემი დიდი ხანი არ არის რაც გარდაიცვალა. დედა უკვე ასაკშია. მომინდა მის გვერდით ყოფნა. ავაშენე ახალი სახლი იმ სახლის გვერდით, სადაც ვცხოვრობდი მშობლებთან ერთად, ვფიქრობ უკვე დიდი ხნით დავსახლდით.

- მოგვიყევით, რას საქმიანობდით, სანამ "РОСПРЕД"-ს ჩამოაყალიბებდით?

- დავიბადე სოფელ ჭორვილაში, ქალაქ ჭიათურასთან ახლოს. მამა მუშაობდა კომბინატ "ჭიათურმარგანეცში", რომელიც, სიტყვამ მოიტანა და, "ევრაზჰოლდინგმა" წაიღო. სკოლის დამთავრების შემდეგ წავედი თბილისში, ვსწავლობდი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საინჟინრო-ეკონომიკურ ფაკულტეტზე, თან ვმუშაობდი კამოს სახელობის სამსხმელო-მექანიკურ ქარხანაში დამლაგებლად, დამხმარე მუშად, შემდეგ მსხმელად. უნივერსიტეტი დავამთავრე წარმატებით და დავრჩი იგივე ქარხანაში უკვე უფროს ინჟინრად, შემდეგ შრომის ორგანიზების ლაბორატორიის უფროსად. 1982 წელს წავედი მოსკოვში, შრომის სამცნიერო-კვლევით ინსტიტუტში, ასპირანტურაში. რამოდენიმე წლის შემდეგ კი, დავიცავი რა დისერტაცია თემაზე "შრომის მეცნიერული ორგანიზება და ეკონომიკა", დავბრუნდი თბილისში, სამცნიერო-კვლევით ინსტიტუტის ადგილობრივ განყოფილებაში. და მალე, ჩემი პირველი ბიზნესიც წამოვიწყე.

- როგორ მოგივიდათ ბიზნესის წარმოების აზრი?

- რა იყო 80-იანი წლების ბოლოს უფროსი მეცნიერ თანამშრომელი? არც საინტერესო სამსახური, არც პერსპექტივა. მე არ მქონდა ბინა, არ მყავდა ოჯახი, ვცხოვრობდი სამსხმელო-მექანიკური ქარხნის საერთო საცხოვრებელში. რა თქმა უნდა, მაშინ აზრადაც არ მომდიოდა, რომ გავხსნი ბანკს, გავხდები მილიონერი. უბრალოდ მქონდა სურვილი გამომემუშავებინა მეტი ფული. გადავწყვიტე გამომეშვა არმირებული შლანგი, მაშინ ის დეფიციტი იყო. დავარეგისტრირე კოოპერატივი. კამოს სახელობის ქარხნისგან ვიქირავე ფართი და დავიწყე მზადება წარმოებისთვის. საღამოობით მე თვითონ ვჩარხავდი დანადგარებს, მაგრამ შლანგის გამოშვებამდე დავიწყე კომპიუტერებით ვაჭრობა.

- რატომ მაინც და მაინც კომპიუტერები?

- მე გავაანალიზე, რით არის შესაძლებელი ვაჭრობაში წინსვლა? და დავასკვენი, რომ კომპიუტერები მომავლის საქმეა. მათხოვნილება მათზე კი იყო, მაგრამ მათი შოვნა იყო პრობლემა. ვიცნობდი საზღვარგარეთ წასულ თბილისელ ებრაელებს, დავურეკე მათ და ისინიც სიხარულით შეხვდნენ ბიზნესის დაწყების შესაძლებლობას. დაიწყეს კომპიუტერების გამოგზავნა და პირველი მყიდველი გახდა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია. მაგრამ საქართველოს პროკურატურას არ მოეწონა ჩემი აქტიურობა, ის, რომ მხოლოდ ერთი გარიგების შედეგად ჩემი კოოპერატივის ანგარიშზე ჩაირიცხა მილიონ რუბლზე მეტი, მათ დააპატიმრეს ანგარიშები. მივხვდი, რომ მომავალშიც იგივე იქნებოდა და გადავედი საცხოვრებლად მოსკოვში. ჯერ კიდევ ასპირანტურაში გავიცანი ვიტალი მალკინი, ის მაშინ მოსკოვის სარკინიგზო ინსტიტუტის ასპირანტი იყო. მე მაშინ ერთი სტუდენტის რეპეტიტორი ვიყავი მათემატიკაში, ვიტალი – ფიზიკაში. როდესაც მოსკოვში დავბრუნდი, მალკინი უკვე ეწეოდა ბიზნესს – რაღაცას ჰყიდდა, უნდოდა გაეხსნა კაფე, მაგრამ მე უფრო ორგანიზებული ბიზნესი შევთავაზე – კომპიუტერებით ვაჭრობა.

მალკინს ყავდა ამხანაგები სარკინიგზო ინსტიტუტიდან, დოცენტები სერგეი მოსინი და ალექსანდრ ბრიანცევი. ისინი აშენებდნენ სათბურებს ნარო-ფომინსკში, მათ ჰქონდათ კოოპერატივი "АГРОПРОГРЕСС". იმისათვის, რომ არ დამეკარგა დრო ახალი კოოპერატივის დარეგისტრირებაზე, ჩვენ დავიწყეთ ვაჭრობა "АГРОПРОГРЕСС"-ის მეშვეობით. ყველას წილი თანაბარი იყო. ეს იყო 1988 წელი. ჩვენ დაქირავებული გვქონდა მე-5 სართულზე (ლიფტი არ იყო) 3 ოთახიან ბინაში ერთი ოთახი. აქ იყო ოფისიც და საწყობიც. ბიზნესი მიდიოდა სრული სვლით. მაშინ ბიზნესი სხვანაირად მუშაობდა, ბევრი რამ დაფუძნებული იყო ნდობაზე, საქონლის საფასური - დიდი თანხები წინასწარ ირიცხებოდა. მერე დავიწყეთ ქსეროქსებით, მაგნიტოფონებით, ტელეფონებით ვაჭრობა.

მოსკოვში მაშინ ბევრი უცხოელი ირეოდა და გთავაზობდა სხვა და სხვა საქონელს. ისინი ჩემთანაც ბევრნი მოდიოდნენ, მაგრამ მე ვხედავდი, რომ ისინი, თითქმის ყველანი, თაღლითები არიან. და ჩვენ საზღვარგარეთ წავედით პარტნიორების საძებნად. გავიგეთ, რომ პარიზში მოეწყო მაღალტექნოლოგიური პროდუქციის გამოფენა. იქ გავიცანით ჰონკონგის ერთი ფირმა, წავედით მათთან. გარწმუნებთ - ჩვენ ვიყავით პირველი ბიზნესმენები, რომელებიც ჰონკონგში ჩავიდნენ. დავდეთ მათთან ჩვენი პირველი მსხვილი კონტრაქტი. მთელ ამ ტექნიკას ჩინეთში ამზადებდნენ და ჩვენ გავრისკეთ უფრო შორს წასვლა: ვიყიდეთ ჩინეთში ღილაკიანი ტელეფონების და კასეტიანი მაგნიტოფონების ფაბრიკა. 1990 წელს ჩვენი კომპანია ქვეყანაში იყო ელექტრონული ტექნიკის გაყიდვების ერთერთი უმსხვილესი კომპანია, მაგრამ ბევრი უკვე მიხვდა, რომ ეს საქმე სარფიანია და ჩვენ გადავწყვიტეთ რაიმე სხვათი დავკავებულიყავით. სწორედ მაშინ გაჩნდა პირველი კერძო ბანკები და 1990 წელს ჩვენ დავარეგისტრირეთ "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ".

- გქონდათ თქვენ სხვა ბიზნესი ელექტროტექნიკით ვაჭრობის გარდა? რა კაპიტალი დააგროვეთ ბანკის გახსნისთვის?

- სხვა ბიზნესი არ გვქონდა. ბანკის გახსნის მომენტისთვის კი ჩვენ დაგროვილი გვქონდა ასე 100 – 120 ათასი დოლარი. ეს დიდი ფული იყო. ამ ფულით რამოდენიმე ბანკის გახსნა შეიძლებოდა. ბრიანცევი ჩვენთან არ წამოვიდა, განაცხადა, რომ ის ისედაც უკვე მდიდარი ადამიანია და გააგრძელა სათბურების შენება. მე, მალკინმა და მოსინმა მივიღეთ თანაბარი წილი. შემდეგ მე ვიყიდე მოსინის წილი. ამგვარად, მე მეკუთვნოდა 67%, მალკინს – 33%.

- და ეხლა რა წილი აქვს მალკინს ბენკებში და საწარმოებში?

- მან შეინარჩუნა ის წილები, რომელიც ქონდა ორივე ბანკში, ხოლო მინორიტარული პაკეტები ზოგიერთ სამრეწველო საწარმოებში მე შევისყიდე არც ისე დიდი ხნის წინ. "ჩვენ ვაკეთებდით იმას, რასაც არ აკეთებდნენ სხვები"

 მოგვიყევით, როგორ დაიწყეთ საბანკო ბიზნესით მოღვაწეობა, როგორ მიაღწია "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ"-მა ლიდერობას?

- ბანკის პირველი ოფისი განთავსებული იყო საბავშვო ბაღის შენობაში, და ვმუშაობდით 24 საათი. სანამ ბანკის თანამშრომელთა რიცხვი არ აღემატებოდა 100-ს, ნებისმიერ წვრილმან გადაწყვეტილებასაც კი ვღებულობდი პირადად მე. მაშინ კრედიტები გაიცემოდა ყოველგვარი უზრუნველყოფის გარეშე, შესაძლებელი იყო ბევრი თანხები არ დაბრუნებულიყო, მიწევდა პირადად გადამეწყვიტა, ვის მივცე სესხი და ვის არა. უბრალოდ, ჩვენ ვაკეთებდით იმას, რასაც არ აკეთებდნენ სხვები. ვიყავით პირველები ნაღდი ვალუტის გაყიდვების მოცულობაში, ჩვენ, მაგალითად, სპეციალურად ვუკვეთავდით დოლარის ახალ კუპიურებს, ვქმნიდით ვალუტით საცალო ვაჭრობისთვის საბითუმო ცენტრებს. 

საერთოდ კი, ბევრი რამ გადაწყვიტა მაშინ ინტუიციამ. მაშინვე ვიგრძენი, რომ უნდა დავემყარო ფილიალების ქსელს. ამისათვის უნდა გადამეჭრა ორი ძირითადი პრობლემა: მეპოვა ფართი და მეპოვა თანამშრომლები. ერთხელ მთელი ღამე ვიფიქრე და დილით მქონდა მზა გადაწყვეტილება. ჩვენ მივდიოდით საწარმოების, ინსტიტუტების ხელმძღვანელებთან, ვდებდით ხელშეკრულებას, ისინი გვაძლევდნენ ფართს და ჩვენ ვხდიდით მათ ბანკის მეწილეებად, ვაძლევდით ორიოდე პროცენტს. მერე ისინი ხდებოდნენ ჩვენი კლიენტები. მე შევქმენი რუსეთში პირველი საბანკო კოლეჯი, რომელიც ამზადებდა ჩვენთვის თანამშრომლებს, პირველ ლექციებს ვკითხულობდი პირადად. მაგრამ მთავარი რითაც მე ვამაყობ არის ის, რომ ბანკში შეიქმნა უნიკალური კორპორაციული სული, თანამშროლთა უმრავლესობა მუშაობს დღემდე.

- თქვენ პერიოდულად მიდიოდით ქვეყნიდან და ბოლო წელიწადნახევარი მუდმივად ცხოვრობთ თბილისში. როგორ მართავთ ბიზნესს, რა საკითხებს წყვეტთ პირადად?

- "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ"-ის შექმნის მომენტიდან დღემდე მე ერთდროულად ვარ აქციონერი და ტოპ-მენეჯერი. რუსეთში სხვაგვარად არ შეიძლება. ბანკი რომ დავაარსე პირველი ოთხი წელი მე პირადად ვაკონტროლებდი ყველაფერს, რაც ბანკში ხდებოდა. როდესაც ბიზნესი გაფართოვდა, მე დავიწყე კოლეგიალური მმართველობის დანერგვა. ახლა მე უფრო სტრატეგიული ამოცანების გადაწყვეტაზე მიწევს ფიქრი, მაგრამ ვიცი რა ხდება ბიზნესში ყველა მიმართულებით. ახლაც კი, სადაც არ უნდა ვიყო, მე მინიმუმ ოთხ საათს ვუთმობ სამუშაო საკითხების გადაჭრას.

- და მალკინს რაღა ფუნქციები ქონდა?

- იგი ასრულებდა წარმომადგენლობით ფუნქციებს: წარმოადგენდა ბანკს სახელმწიფო სტრუქტურებში, მცვლიდა მე სხვა და სხვა ფორმალურ და არაფორმალურ შეხვედრებზე. ის არასოდეს წყვეტდა ბიზნესის რომელი მიმართულება უნდა განვითარდეს ფორსირებულად, რომელი შემცირდეს, რა ვიყიდოთ და რა გავყიდოთ, როგორ შევარჩიოთ კადრები და ვმართოთ ისინი. ამას ვწყვეტდი მე. ვიტალიმ იცოდა, რომ ის არაკომპეტნტურია ამ საკითხებში.

ჩვენ ერთად ვიწყებდით ბიზნესს და მაშიმ არავინ იცოდა, ვინ რისი გამკეთებელია. ვიტალი ჩემი მეგობარია, მას არასოდეს უღალატნია ჩემთვის, ამიტომ ის რჩება ჩემს პარტნიორად და მე მიხარია, რომ მეგობარი გავამდიდრე.

- ვასილი ანისიმოვს "როსიისკი კრედიტში" ეჭერა ვიცე-პრეზიდენტის თანამდებობა. და მას წილი ჰქონდა ბანკში?

- ანისიმოვის ქარხნები იყვნენ ბანკის მსხვილი კლიენტები, მაგრამ ის მათი მესაკუთრე არასოდეს ყოფილა. მე მყავდა პარტნიორები სამრეწველო საწარმოებში, მაგრამ ბანკში, თუ არ ჩავთვლით იმათ, ვინც მიიღო წილი ფართის სანაცვლოდ, თანამფლობელი იყო მხოლოდ მალკინი. ყველა მსხვილი კლიენტი მთხოვდა გამხდარიყო მეპაიე, მაგრამ მე ყველას უარს ვეუბნებოდი. მე საერთოდ ვცდილობ პარტნიორობა ავირიდო. პარტნიორი ჩემთვის მეტად სერიოზული საკითხია, მით უმეტეს, რომ მან შეიძლება არასახარბიელო ვითარებაში ჩაგაყენოს.

- მაშინ, როდესაც თქვენ იწყებდით ბიზნესს, ნებისმიერი სტრუქტურა, რომელშიც ტრიალებდა ფული, ბანდიტების ყურადღებას იპყრობდა. თქვენ შეჯახებიხართ ასეთ პრობლემას?

- ჩვენ ძალიან ადრე დავიწყეთ კომპიუტერებით ვაჭრობა და რეკეტირებმა უბრალოდ "სიფხიზლე" ვერ გამოიჩინეს. აი ბანკში კი მართლაც წავაწყდი ასეთ პრობლემებს. მაგრამ მე კარგად ვიცი: საკმარისია ერთხელ წახვიდე ბანდიტებთან მოლაპარაკებაზე და ეს სამუდამოდ დაგაკავშირებს მათთან. მე გავუძელი და, სიტყვამ მოიტანა, ჩემი მთავარი დამსახურება არის ის, რომ ჩემს ბიზნესში არცერთი მათგანი, ვისაც ბანდიტად სთვლიან, არ შემოვუშვი. მოგვიანებით კი მე დავიწყე სამართალდამცავ ორგანოებთან თანამშრომლობა. 1993 წელს "РУБОП"-ის (ბანდიტიზმთან ბრძოლის განყოფილება) ხელმძღვანელის ვლადიმირ რუშაილოს დახმარებით ვიპოვე ძმა, ჩემი ინიციატივით "РУБОП"-თან შეიქმნა სტრუქტურა, რომელიც ფინანსირდებოდა ბანკიდან და შემდგომში სხვა კომერციული სტრუქტურებიდან. მისი თანამშრომლებისთვის საკმარისი იყო ჩვენი ერთი ზარი და მაშინვე მოდიოდნენ. ეს სტრუქტურა დიდხანს და ეფექტურად მუშაობდა. 1997 წელს კი ჩვენ წავაწყდით კრედიტების დაუბრუნებლობის პრობლემას და მისი თანამშრომლები, იმის მაგივრად რომ ჩვენ დაგვხმარებოდნენ, იღებდნენ ქრთამს იმათგან, ვისაც ჩვენი ემართა. ამის შემდეგ მე ალექსანდრე კაჩურას, რომელიც სათავეში ედგა ამ სტრუქტურას, ვუთხარი, რომ ვწყვეტ თანამშრომლობას. 

- მაგრამ, მაშინ ხომ შეუძლებელი იყო ბიზნესის კეთება ჩინოვნიკების ან ბანდიტების "კრიშის" გარეშე.

- ეს იყო შესაძლებელი, მაგრამ იყო ძალიან რთული. ჩვენი ბანკი არასოდეს ყოფილა "ბლატნოი" ბანკების რიცხვში. ჩვენი გადასახადები აღემატებოდა Сбербанк-ისასაც კი, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ ჩვენ ფონს გავდიოდით საშუალო და წვრილი კლიენტურით. არც ჩინოვნიკების მფარველობით მისარგებლია როდისმე.

- მაგრამ ერთმა ჩინოვნიკმა ნამდვილად მოუტანა სარგებელი თქვენს ბანკს. იმ პერიოდში, როდესაც ევგენი ბიჩკოვი თაოსნობდა "РОСКОМДРАГМЕТ"-ს, "РОСКРЕД"-მა შეძლო გამხდარიყო მსხვილი მოთამაშე ოქროს ბაზარზე და შემდეგ ბიჩკოვი გახდა ბანკის ვიცე-პრეზიდენტი.

- ბიჩკოვის კავშირს ბანკთან ამოწმებდა ანგარიშთა პალატა და მან ვერ იპოვა ვერც ერთი დარღვევა, რომელიც დაუშვა ბიჩკოვმა, როგორც ჩინოვნიკმა. ბიჩკოვი ბანკისთვის სასარგებლო იყო მხოლოდ იმით, რომ რამოდენიმე მსხვილი კლიენტი მოიყვანა.

- "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ" და "МЕТАЛЛОИНВЕСТ" ფლობდნენ ბევრ მრავალპროფილიან აქტივებს. რომელი თქვენი ბიზნესი გამოდგა განსაკუთრებით მომგებიანი? 

- რენტაბელობით – სტოილენსკის ГОК (სამთო-გამამდიდრებელი კომბინატი), ჩადებული კაპიტალიდან ამონაგებით – ქარხანა "КАУЧУК". ჩვენ მისი აქციები ვიყიდეთ 1991 წელს 150 ათას დოლერად, ხოლო და მისი გაყიდვიდან მოვიგებ არანაკლებ 500 მილიონ დოლარს – ქარხანა მოსკოვის ცენტრშია, აქვს დიდი ტერიტორია, მასზე მალე დიდი მშენებლობა დაიწყება.

- და როდის რა პრინციპით ყიდულობდით სამრეწველო საწარმოებს?

- დაიწყო პრივატიზაცია, ბანკს ჰქონდა ფული, მე პირადად ვათვალიერებდი გასაყიდად გამოტანილი საწარმოების სიებს, ვაფასებდი მათ მაჩვენებლებს, პერსპექტივებს. შეზღუდვა არჩევისას მქონდა ერთი: არასოდეს არ მისურვებია ისეთი აქტივების შესყივა, რომლის გამოც შეიძლებოდა კრიმინალური ბრძოლა გამართულიყო, რომელსაც შეიძლებოდა რისკის ქვეშ დაეყენებინა ჩემი სიცოცხლე ან ჩემი თანამშრომლების სიცოცხლე. ამიტომ ბანკს არ მიუღია მონაწილეობა ნავთობის, ალუმინის,  ფოლადის დამამუშავებელი საწარმოების ყიდვაში.

- "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ" მინაწილეობას იღებდა გირაოს ბევრ აუქციონში, მაგრამ არასოდეს გაუმარჯვნია. რატომ?

- ბანკი წარადგენდა განაცხადებს ამ აუქციონებში მონაწილეობაზე არა იმისთვის, რომ მოეპოვებინა კონტროლი გასაყიდ აქტივებზე, არამედ იმისთვის, რომ ჩაეშალა აუქციონები. ჩვენ რომ მოგვევგო, აქციებს სახელმწიფოს დავუბრუნებდით. მაშინ კომუნისტებს პრივატიზაციაზე იერიში მიჰქონდათ, ეს აუქციონები მათ ძლიერ კოზირს აძლევდნენ, მათი მხრიდან იყო პროვატიზაციის ჩაშლის რისკი. საპრივატიზაციო კანონები ხომ ნაჩქარევად იწერებოდა, ისინი არ იყვნენ სრულყოფილი, გაყიდვები გირაოს აუქციონით კი მთლად არაკანონიერი იყო. 

- ესე იგი თქვენ იბრძოდით პრივატიზაციის გადასარჩენად?

- არა მხოლოდ. გირაოს აუქციონები არღვევდნენ ბაზარზე დამყარებულ ძალთა ბალანსს. აუქციონზე გამარჯვებული იღებდა უპირატესობას ჩემთან შედარებით. ბუნებრივია მე ამისთვის მინდოდა ხელის შეშლა. და მე აურზაურს ვტეხდი, რომ ჩემი პოზიცია მიმეწვდინა ხელისუფლებისთვის, პრეზიდენტისთვის. მაგრამ შედეგად მხოლოდ სერიოზული მტრები გავიჩინე. მაშინ გოსდუმაში ტარდებოდა არჩევნები მოძრაობისა "НДР" (Наш дом - Россия:), რომლის ლიდერი იყო (ვიქტორ) ჩერნომირდინი, ეს არჩევნები ჩაიშალა. ამან გამოიწვია ელცინის კრიტიკა, ხოლო ერთი მინისტრთა კაბინეტის მაშინდელი წევრი მიყვებოდა, რომ იმართლებდა რა თავს, ჩერნომირდინმა არჩევნებში მარცხის მიზეზად დაასახელა ჩვენი გამოსვლები გირაოს აუქციონების წინააღმდეგ. და ის ხმაური, რომელიც ჩვენ ავტეხეთ СМИ-ში (მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები). და თუმცა არ შემიძლია იმის მტკიცება, რომ ეს იყო ჩერნომირდინის პირდაპირი მითითება. მე შენახული მაქვს იმის დამამტკიცებელი ყველა დოკუმენტი, რომ ერთი კვირის მანძილზე გვესტუმრა ყველა მაკონტროლებელი სტრუქტურა, რომელიც მაშინ არსებობდა რუსეთში. ესენი იყვნენ სავალუტო კონტროლი, რიონული და საქალაქო საგადასახადო იმსპექციები, საგადასახადო პოლიცია, ფინანსური კონტროლი, ცენტრალური ბანკი. ეს მოხდა არჩევნების შემდეგ უცებ. ყველაზე დიდ აქტივობას იჩენდა საგადასახადო პოლიცია, ის ბანკს ამოწმებდა წელიწადზე მეტ ხანს, მაგრამ ვერავითარი დარღვევა ვერ აღმოაჩინა. მაშინ საგადასახადო პოლიციამ დაიწყო ზეწოლა საერთაშორისო აუდიტორ რტურ ნდერსენ-ზე, უნდოდა იძულებული გაეხადა ის, რომ მას ბანკზე რაიმე დოკუმენტი გაეცა, წინააღმდეგ შემთხვევაში ემუქრებოდა რუსეთში მუშაობის აკრძალვით. მე სასწრაფოდ დავურეკე საგადასახადო პოლიციის უფროს (სერგეი) ალმაზოვს. ჩვენ შევხვდით. მე არასოდეს დამავიწყდება ის საუბარი. ვცდილობდი გამეგო, რატომ ხულიგნობენ მისი თანამშრომლები, ბანკი ხომ მათ ისედაც ყველა დოკუმენტს აძლევდა, მან კი მიპასუხა; "თქვენთან ყველაფერი ნორმალურად იქნება, მხოლოდ მითხარი, როგორ მოისყიდი ხოლმე ჩემს თანამშრომლებს? მე მესამედ ვცვლი ჩემს საუკეთესო ხალხს, იმათ, რომლებიც შენ გამოწმებენ და ისინი კი მაინც ვერავითარ შედეგს ვერ იღებენ". მე გამიკვირდა, თავიდან ვერ მივხვდი. მან კი განმიმარტა: "რანაირად ახვევ თავბრუს? როგორ ახერხებ მოლაპარაკებას?" მე ვუპასუხე; "ღმერთმა დამიფაროს. მე საგადასახადო პოლიციელს არცერთხელ არ დავლაპარაკებივარ და არ ვაპირებ დალაპარაკებას. მე მესმის, რომ ყველაფერი ეს თქვენ დაგიკვეთეს". ის, რა თქმა უნდა, არ გამოტყდა, რომ დაკვეთა მიღებული ჰქონდა. ასე ხელმოცარულები დავშორდით.

- ძნელი დასაჯერებელია, რომ იდეური მოსაზრებების გამო არ მონაწილეობდით ძალიან მსხვილ საპრივატიზაციო გარიგებებში...

- მაგრამ ეს მაინც ასეა. მაგალითად, როდესაც გირაოს აუქციონებიდან ერთი წლის შემდეგ იყიდებოდა ТНК-ს (ტიუმენის ნაციონალური კომპანია) სახპაკეტი, მიხაილ ფრიდმანმა და გერმან ხანმა განაცხადი გააკეთეს ნახევარ პაკეტზე, ხოლო პაკეტის მეორე ნახევარი ვიქტორ ვექსელბერგმა შემომთავაზა მეყიდა მე მასთან ერთად. დავთანხმდი. მე და ვიქტორი ორ თვეზე მეტი ვემზადებოდით აუქციონისთვის, მაგრამ მოულოდნელად მას გამოუჩნდა მოწინააღმდეგეები. დიდი ხმაური მისი არამართლზომიერების გამო ატეხა ТНК-ს დირექტორმა ვიქტორ პალიიმა. და სულ ბოლო მომენტში მე უარი ვთქვი აუქციონში მონაწილეობაზე.

- მერე ვექსელბერგმა და "ალფაგრუპ"-მა ТНК-თი დიდი ფული გააკეთეს. არ ნანობთ, რომ მაშინ უარი თქვით ყიდვაზე?

- მე არ შემიძლია მონაწილეობა მივიღო ისეთ გარიგებაში, რომელიც მის კანონიერებაში იწვევს თუნდაც იოტისოდენა ეჭვს. მოვიყვან კიდევ მაგალითს. ჩვენ ინვესტკონკურსზე ვიყიდეთ მიხაილოვსკის ГОК-ის აქციების 20%.Mმაგრამ მალე ინვესტპროგრამაში აღმოჩენილი იყო შეცდომები. კანონმდებლობა კი კრძალავდა შესწორებების შეტანას. ჩვენ მხოლოდ წელიწადნახევრის შემდეგ შევძელით ხელახლა გამოგვესყიდა ГОК-ის აქციები ფულის აუქციონზე. მე, საზოგადოდ, სხვა ტაქტიკა მქონდა: ვყიდულობდი ისეთ აქციებს, რომლისთვისაც არავინ იბრძოდა, რომლიც არა მხოლოდ არ ითვლებოდა ფასეულად, არამედ წამგებიანიც კი იყო. ყველა იბრძოდა ფოლადსამსხმელო საწარმოებებისთვის და ნედლეულით მომარაგების საკითხები მათ არ აინტერესებდათ. მაშინ მე ვიყიდე ლებედინსკის, სტოილენსკის მიხაილოვსკის სამთო-გამამდიდრებელი კომბინატები. 

- რომლებიც რენტაბელობით აღწევენ 500%. ГОК-ები ეხლა ფოლადსამსხმელო საწარმოებებსაც კი აღემატებიან მომგებიანობით.

- ასეთი რენტაბელობა ნამდვილად იყო, მაგრამ მხოლოდ ბოლო სამი-ოთხი წელია, რაც მათ მაღალი მოგების მოტანა დაიწყეს. მანამდე კი ხუთი-ექვსი წელი გვიწევდა მათი სუბსიდირება, მოსკოვიდანაც კი მოგვქონდა ხელფასი ამ კომბინატების თანამშრომლებისათვის. მეტალურგები კომბინატებს კარნახობდნენ ნედლეულის გასაყიდ ფასებს და, როგორც წესი, ნედლეულს ყიდულობდნენ თვითღირებულებაზე დაბალ ფასად. მე დიდი ძალისხმევა დამჭირდა გარდამეტეხა ეს სიტუაცია: ჩემი ინიციატივით რუსეთის ГОК-ებმა და სოკოლოვსკო-საბაის ГПО-მ (ყაზახეთი) დადეს საკარტელო ხელშეკრულება და შეამცირეს წარმოების მოცულობა, ე.ი. ბაზრიდან მოაცილეს ზედმეტი ნედლეული და მხოლოდ ამის შემდეგ გახდნენ მეტალურგები ГОК-ზე დამოკიდებული.

- თქვენ ბრძანეთ, რომ არასოდეს არ ხართ იქ, სადაც არის რისკი, მაგრამ თქვენ 1993 წელს აღმოჩნდით ერთერთ ყველაზე ცხელ წერტილში – კრასნოიარსკის ალუმინის ქარხანაში (КрАЗ).

- КрАЗ-ის აქციები მე ვიყიდე მეორად ბაზარზე, თანაც ვიყავი ქარხნის არც თუ ძალიან დიდი აქციონერი. მოხდა ისე, რომ კრასნოიარსკში მუშაობა მე დავიწყე დიდი ხნით ადრე, ვიდრე КрАЗ-ში. ჯერ კიდევ 1992 წელს ბანკმა შეიძინა კრასნოიარსკის მეტალურგიული ქარხნის 30%-ზე მეტი აქციები. ამ ქარხანას КрАЗ-ისგან ღობე ყოფს, ის აკეთებს პროდუქციას ალუმინისგან, მაგრამ იმ მომენტში ის არავის აინტერესებდა და გაჩერებული იყო იმის გამო, რომ არავინ აძლევდა ლითონს. მაგრამ მანამ, სანამ 1994 წელს КрАЗ-ის აქციონერებმა არ გადაწყვიტეს აქციების 20%-ის სახელმწიფო საკუთრებაში მყოფი  КраМЗ-ის და აჩინსკის თიხამიწის კომბინატის ბალანსზე გადატანა.

- და თქვენს მხრივ არ წახმარებიხართ, რომ ასე ყოფილიყო?

- მე ამის შესახებ არაფერი ვიცოდი. КрАЗ-ის მესაკუთრეები ფიქრობდნენ, რომ მერე ამ პაკეტებზე მიიღებდნენ კონტროლს და საშინლად გაუკვირდათ, როდესაც შეიტყვეს, რომ КраМЗ-ს დიდი ხანია ყავს მსხვილი აქციონერი. მათ შემომთავაზეს ამ პაკეტის გაყიდვა და მე ის 1996 წელს გავყიდე ძალიან ძვირად, ერთი წლის შემდეფ КраМЗ-ის აქციონერებს შორის დაიწყო აზრთა სხვაობა. ვასილი ანისიმოვი კარგად იცნობდა სამ მათგანს – ალექსანდრე კოლპაკოვს, ვლადიმირ რატნიკოვს და ოლეგ კიმს, რომლებსაც ეკუთვნოდა 28%. ვასილი ანისიმოვმა მითხრა, რომ კოლპაკოვი და რატნიკი ეძებენ ქარხნის აქციების 48%-ის მყიდველს. მაგრამ მე და ვასილიმ აქციები მათგან ვიყიდეთ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მათ დაუბრუნეს აქციების 20% ანატოლი ბიკოვს და გენადი დრუჟინინს და ბიკოვი დაგვთანხმდა ერთად მუშაობაზე.

- და რატომ იყო ბიკოვი დანიშნული "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ"-ის ვიცე-პრეზიდენტად?

- ის არ იყო ბანკის საბჭოს წევრი, არ ღებულობდა ხელფასს და ბანკში არ თამაშობდა არანაირ როლს. ბანკში ყოველთვის იყო ბევრი ვიცე-პრეზიდენტი, ეს ჩემი იდეა იყო: ჩვენ ამ პოსტზე ვნიშნავდით ბანკის კლიენტებს - მსხვილი საწარმოების ხელმძღვანელებს ან მესაკუთრეებს. ხალხისთვის ეს სასიამოვნო იყო, მაგრამ სინამდვილეში ისინი ღებულობდნენ მხოლოდ "ვიზიტკებს" წარწერით "ვიცე-პრეზიდენტი".

- КрАЗ-ის აქციების რა პაკეტს ფლობდით თქვენ? როდის და რატომ წამოხვედით ქარხნიდან?

- ორმა, მე და ვასილიმ (ანისიმოვმა) ვიყიდეთ კოლპაკოვისა და მისი შეამხანაგებულებისგან 14%. ერე ხუთ-ხუთი პროცენტი გამოვისყიდეთ ლეცორე LECORE და DAEWOO აეწოო-სგან, ასე რომ, როდესაც მე მივდიოდი КрАЗ-იდან, მქონდა 12%. და წარმოიდგინეთ, მე КрАЗ-ში ერთ წელზე ნაკლებ ხანს ვიყავი – წამოვედი მას შემდეგ, რაც ბიკოვს და КрАЗ-ის სხვა აქციონერებს დაეწყოთ კონფლიქტი იმ მხარის გუბერნატორ ალექსანდრ ლებედთან. 

- ამბობენ, რომ თქვენ ასპონსორებდით ლებედს.

- მე ვეხმარებოდი ლებედს როცა ის იყო მიტოვებული პოლიტიკოსი. მაშინ მე შემიყვანეს ეგრეთწოდებულ "семибанкирщина"-ს. ელცინის წინასაარჩევნო შტაბის წევრები, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ჩუბაისი, არ ღებულობდნენ ლებედს სერიოზულად. მე კი ბანკის ოფისში განვათავსე მისი წინასაარჩევნო შტაბი და ვაფინანსებდი. არჩევნებამდე ერთი თვით ადრე ყველა მიხვდა, რომ მე მართალი ვიყავი: ელცინს ქონდა დაბალი რეიტინგი. ლებედმა არჩევნებზე თავისი ხმები მისცა ელცინს, და ამით მისი გამარჯვება უზრუნველჰყო. მე კი მაშინ მადლობაც არავინ მითხრა და როდესაც ლებედს ხსნიდნენ უშიშროების საბჭოს ხელმძღვანელის პოსტიდან, ყველამ გაიხსენა, რომ იგი მე მოვიყვანე და ამის გამო მე განზე დამაყენეს. ეს იყო ერთად ერთი შემთხვევა, როდესაც მე პოლიტიკაში რაიმე მონაწილეობა მივიღე. მერე, როდესაც ლებედი აირჩიეს გუბერნატორად, მე ძველი მეგობრობის გამო დავეხმარე კადრების შერჩევაში, მაგრამ პირდაპირი დაფინანსებით არ დამიფინანსებია და არაფრით არ ვიყავი მასთან დაკავშირებული.

``შეიძლებოდა ყველაფერი დამეკარგა~

- თქვენ ყიდულობდით სხვადასხვანაირ აქტივებს, მაგრამ 90-იანი წლების ბოლოს საინვესტიციო აქტოვობამ იკლო. რასთან არის ეს დაკავშირებული?

- 1998 წლის დეფოლტის შემდეგ მთელი ძალები გადასროლილი იყო "Российский кредит"-ის პრობლემების გადაჭრაზე. სხვათა შორის, დეფოლტში დიდი "დამსახურება" მიუძღვის ჩინოვნიკებს. დეფოლტის გამოცხადების წინა დღეს ჩვენ, უმსხვილესი ბანკების მესაკუთრეები, გაგვაფრთხილეს ამის თაობაზე. მე დეფოლტის გამოცხადების კატეგორიული წინააღმდეგი ვიყავი, მაგრამ ყველა მამშვიდებდა და ცენტრალური ბანკის ხელმძღანელი სერგეი დუბინინი კი დამპირდა, რომ თუ ბანკს დასჭირდებოდა კრედიტი, ბანკი მას მიიღებდა. ცხადდება დეფოლტი და მეანაბრეებს სასწრაფოდ გააქვთ ფული ბანკიდან. ჩვენ რომ მაშინ არ დაგვეწყო ფულის გაცემა სხვა მრავალი ბანკის მსგავსად, კრიზისის შედეგები ბანკისთვის არ იქნებოდა ასე დამანგრეველი. მაგრამ ჩვენ ფული მივეცით ყველა მსურველს და ორი კვირის განმავლობაში სინდისიერად გავეცით 180 მილიონი დოლარი. როდესაც ფული გაგვითავდა, მე შევახსენე დუბინინს მისი დანაპირები, მაგრამ მან სესხი არ მოგვცა.

- როგორი იყო დეფოლტის შედეგები ბანკისთვის? რა იღონეთ ბანკის კრიზისიდან გამოსაყვანად?

- მაშინ მე უნდა გამეკეთებინა რთული არჩევანი - ბანკი გაბანკროტებულიყო თუ ჩამეტარებინა რესტრუქტურიზაცია. თუმცა ასეთი გადაწყვეტილების მიღება არ იყო ადვილი, მე მაინც ავირჩიე რესტრუქტურიზაცია. ჩემთვის, როგორც აქციონერისთვის, ამას ეკონომიკური აზრი აქ ჰქონდა, რადგან მე მესმოდა, რომ საბაზრო ფასი ძალიან დაბალი ექნება რესტრუქტურიზებულ ბანკს. მაშინ გარღვევა პასივებსა და აქტივებს შორის შეადგენდა 1 მილიარდ დოლარს. 

პარადოქსულია, მაგრამ ჩემი ყველა იმ აქტივების შეფასებული ღირებულება, რომელსაც კავშირი არ ჰქონდა ბანკთან, იმ ხანად ძლივს აღწევდა 1 მილიარდ დოლარს. მაშინ მე ბანკის ვალების უზრუნველსაყოფად მივიღე გადაწყვეტილება დამეგირავებინა საწარმოების ყველა ჩემი კუთვნილი აქცია – ლებედინსკის, სტოილენსკის, მიხაილოვსკის ГОК-ების, "ТУЛАЧЕРМЕТ"-ის, ორიოლის ფოლადის გლინვის ქარხნის, სასტუმროების, "РТИ-каучук"-ის და სხვა. ასეთი გირაოს გარეშე, რომლის ნაწილის გაყიდვაც მერე მომიწია, "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ"-ის კლიენტებს ექნებოდათ უკიდურესად საგრძნობი დანაკარგები, მაგრამ, ჩემი ცხოვრებისეული პრინციპებიდან გამომდირე, მე არ შემეძლო ამის დაშვება. ეს ცოტას თუ ესმოდა – ნაცნობი ბიზნესმენები ლამის თვითმკვლელად მთვლიდნენ. "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ", ანუ РК  1999 წელს გადავიდა АРКО ს მმართველობის ქვეშ. მან მიიღო საკუთრებაში 25% + ბანკის 1 აქცია, და კიდევ 50% მართვაში, სააგენტომ გაუხსნა მას საკრედიტო ხაზი 4,5 მილიარდი რუბლის ოდენობით. იმ მომენტისთვის РК-ს საკრედიტო დავალიანება შეადგენდა დაახლოებით 1 მილიარდ დოლარს. 2000 წლის აგვისტოში დამტკიცებული იყო მსოფლიო შეთანხმება (მოთხოვნა – 1,8 მილიონი რუბლი) რომლის თანახმად მეანაბრეებმა მიიღეს ერთდროულად 30 000 რუბლამდე და РК-ს თამასუქი,  კორპორატიულმა კრედიტორებმა კი (მოთხოვნა – 21 მილიარდი რუბლი) - მოთხოვნილი ფულის 10%-მდე და ბანკის თამასუქები დაფარვის 10 წლის ვადით. 2003 წლის ივნისისათვის ბანკმა დაფარა ფიზიკური პირების ვალდებულებების 90%. 2003 წლის ნოემბერში РК-ს კაპიტალი ისევ დადებითი გახდა. АРКО-ს წარმომადგენლების სიტყვებით, ეს მოხდა ბანკის ვალების კონვერტაციით მისი კაპიტალში დამატებითი ემისიის დროს. ("ვედომოსტი)

- კრედიტორების გასასტუმრებლად რა აქციების გაყიდვამ მოგიწიათ?

- პაკეტები, რომლებიც იძლეოდნენ ლებედინსკის ГОК-ის კონტროლის საშუალებას, ორიოლის ფოლადის გლინვის ქარხანა, "ТУЛАЧЕРМЕТ". ვყიდდი იმას, რაზედაც იყო დიდი მოთხოვნილება. ჰო, მართლა, მიხაილოვსკის ГОК-ის აქციები მაშინ არავის სჭირდებოდა, მაშინ რომ გამეყიდა 50 მილიონ დოლარსაც კი არ გადაიხდიდნენ. ბანკის აქციონერებმა კრედიტორებს მაშინ გადაურიცხეს დაახლოებით 450 მილიონი დოლარი – ეს თანხა მოიცავს აქციების რეალიზაციის შემოსავალბს და АРКО-ს კრედიტებს, რომლებსაც ჩვენ შემდეგ ვფარავდით ჩვენი ბიზნესიდან. უნდა ითქვას, მაშინ რომ მე ისინი დამეტოვა და არ გამეყიდა, მოვიგებდი კიდევ 3 მილიარდ დოლარს.

მაგრამ მე შეიძლებოდა ყველაფერი დამეკარგა. ქვეყნის ეკონომიკის აღმავლობა რომ წელიწადი-წელიწადნახევრით დამუხრუჭებულიყო, მე იძულებული გავხდებოდი გამეყიდა მთელი დაგირავებული საკუთრება და არაფერი დამრჩებოდა. გასულ წელს РК-მ დაამთავრა რესტრუქტურიზაცია. დარწმუნებული ვარ, რომ ამან აამაღლა РК-ს და მისი აქციონერების არა მარტო პრესტიჟი, არამედ ხახლხში ასწია რუსეთის მთელი საბანკო სისტემის ნდობა. სიტუაციას ქვეყანაში მაშინ დიდი ყურადღებით ადევნებდნენ თვალყურს უცხოეთის ბანკირები, ხოლო ჩვენი ბანკის რესტრუქტურიზაციამ აჩვენა, რომ რუსეთში არის ამ პრობლემის ცივილური გადაჭრის მაგალითები.

- დღეს არ ნანობთ, რომ წახვედით ასეთ რესტრუქტურიზაციაზე?

- ვამაყობ, რომ ასე მოვიქეცი. მე შევინარჩუნე ბანკი, რომელიც შევქმენი. РК-ს რესტრუქტურიზაცია არის მსოფლიო პრაქტიკაში ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც სახელმწიფოს ბრალით გაჩენილი ვალები დაფარა კერძო კომპანიამ. თუმცა ცოტა მწარეა, რომ არავინ დააფასა ის, რისი გაკეთებაც მე მომიწია. 

მაგრამ მე არ ვნანობ. ჰო, კარგი, არ დავკარგავდი მე იმდენ ფულს, მაგრამ ეს ჩემს ცხოვრებაში არაფერს შეცვლიდა. ფული ჩემთვის არ არის თვითღირებული; ზედმეტი ფული არის როგორც ზედმეტი ქონი, ის ამძიმებს ადამიანს და ქმნის ზედმეტ პრობლემებს.

- და რა გაკავშირებდათ მეწარმე არკადი გაიდამაკთან, რომელმაც 2000 წელს დაიკავა "РОСКРЕД"-ის დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარის თამამდებობა? გქონდათ ერთობლივი პროექტები? Aმბობენ მას უნდოდა თქვენთან შემოერთება ორიოლის ფოლადის გლინვის ქარხანას რომ ყიდულობდით. 

- მე გაიდამაკი გავიცანი 1991 წელს. მას უნდოდა რუსეთში ეყიდა რამე. და მასთან, ისევე როგორც ათას სხვა მეწარმესთან, ვმსჯელობდი საერთო ინვესტიციების შესაძლებლობაზე. მას ნამდვილად უნდოდა მიეღო მონაწილეობა ორიოლის ფოლადის გლინვის ქარხნის აქციების შეძენაში, მაგრამ საბოლოოდ ფული არ მოგვცა. არანაირი საერთო ბიზნესი მე მასთან არ მქონია. სამაგიეროდ, მისი მადლიერი უნდა ვიყო, რომ უძრავი ქონებით დავკავდი. 1992-1993 წლებში გაიდამაკმა აიღო ბანკიდან კრედიტები, უზრუნველყოფილი "МИНСК"-ის და "ЦЕНТРАЛЬНАЯ"-ს აქციებით, და არ დააბრუნა.

- და მაინც, იყო ის "РОСКРЕД"-ის აქციონერი? 2000 წელს ბანკში აცხადებდნენ, რომ ის არის აქციონერი.

- გაცნობის პირველი დღიდან ის მარწმუნებდა გამეყიდა ბანკის თუნდაც 10%, მაგრამ მე უარზე ვიყავი. და აი 2000 წელს გაიდამაკი ჩნდება და ამბობს, რომ იგი მზად არის 200 ათას მილიონ დოლარად იყიდოს 25%. იმ ხანად ბანკი იყო АРКО-ს მმართველობაში. მას რომ ფული მოეცა, მე მივცემდი უფრო დიდ პაკეტს ნაკლები ფულის სანაცვლოდ. მართალია არავითარი დოკუმენტებისთვის ხელი მაშინვე არ მოგვიწერია, მაგრამ ის დანიშნეს საბჭოს თავმჯდომარედ  - ჩვენთან სწორედ მაშინ მიდიოდა ამ თანამდებობიდან ალექსანდრ ლიფშიცი, მის ადგილზე ვიღაც უნდა შეგვერჩია. გაიდამაკს ჩანს არ სჯეროდა, რომ მე არ დავუშვებდი ბანკს გაკოტრებას. მან იმუშავა ჩვენთან 3 თვე, ნახა თავისი თვალით ყველა გირაო და წავიდა. მაგრამ როდესაც ჩვენ გავიგეთ, რომ ის ვაჭრობს იარაღით, მე ვთქვი, რომ მისი ფეხი აღარ იქნება ბანკში.

``გადავწყვიტე მომეწესრიგებინა ჩემი დიდი მეურნეობა~

- როგორ გეგმავთ მომავალში თქვენი ბანკების განვითარებას? არ აპირებთ "ИМПЭКСБАНК"-ის გაყიდვას? შესაძლებელია "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ"-ის და "ИМПЭКСБАНК"-ის შერწყმა? 

- მიხაილოვსკის ГОК-ის გარიგებამდე მე ვიხილავდი "ИМПЭКСБАНК"-ის გაყიდვის ვარიანტს, მაგრამ ახლა გადავწყვიტე საფინანსო სექტორი გავხადო ერთერთი პრიორიტეტული. ცოტა ხნის წინ მე გავზარდე РК-ს საწესდებო კაპიტალი 100 მილიონი დოლარით. 350 მილიონ დოლარამდე, "ТУЛАЧЕРМЕТ"-ის აქციების გაყიდვებიდან შემოსული ფული ჩავდე. ამასწინათ 50 მილიონი დოლარი ჩავდეთ "ИМПЭКСБАНК"-ში". ვგეგმავ უახლოეს მომავალში ორივე ბანკში კიდევ 150 მილიონი დოლარი ჩავდო. მათ გაერთიანებას მე არ ვგეგმავ, ამაში არ არის ეკონომიკური აზრი. გაცილებით მოხერხებულია ორი ბანკის ქონა – "ИМПЭКСБАНК", რომლის სპეციალიზაციაც არის საცალო მამსახურება, და РК-ს რამოდენიმე წელიწადში გავხდი ქვეყანაში ერთერთ საუკეთესო ინვესტბანკად. თუმცა ამისათვის მომიწევს დიდი ძალისხმევა, პიველყოვლისა ეს ეხება ბანკის იმიჯს, ყველას ახსობს რომ "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ" რამოდენიმე წელიწადი იწვა.

- და რამდენად გამართლებულია იმპექსბანკის განვითარება, უცხოური ბანკების პოზიციები ხომ ძლიერდება, კონკურენცია მათთან სულ უფრო და უფრო რთულდება.

- იმისათვის რომ უცხოური ბანკების კონკურენციას გავუმკლავდეთ, უნდა ერთი-ერთი მათგანი გავხადოთ ჩვენი პარტნიორი. ჩვენ გვინდოდა აქციების 25%-მდე გაყიდვა, მაგრამ პოტენციურმა მყიდველებმა დაგვარწმუნეს, რომ დამბლოკავზე ნაკლები მათ არ აინტერესებთ და ეხლა ჩვენ ვაწარმოებთ მოლაპარაკებებს თემაზე 25% + 1 აქცია. ეს გარიგება მისცემს ბიძგს ბანკის განვითარებას. დარჩება მხოლოდ ბიზნესის სწორედ წარმართვა. 

- და ვისთან აწარმოებთ მოლაპარაკებებს?

- საფრანგეთის, გერმანიის, ნიდერლანდების უმსხვილეს ბანკებთან. არჩევანი მალე გაკეთდება.

- რატომ გაყიდეთ მიხაილოვსკის ГОК-ი?

- ჯერ კიდევ 90-იანის შუა წლებიდან მე მივისწრაფი გავაერთიანო ГОК-ი რომელიმე ფოლადსამსხმელო კომბინატთან, რათა შევქმნა დასრულებული საწარმოო ჯაჭვი. გაერთიანების შესაძლებლობაზე ვმსჯელობდი ყველა მსხვილი კომბინატის მფლობელთან – ვლადიმირ ლისინთან, ვიქტორ რაშნიკოვთან, ალექსეი მორდაშოვთან. მაგრამ თითოეულ მათგანს გაერთიანებულ კომპანიაში სურდა საკონტროლო პაკეტის შენარჩუნება. მე ეს არ მაწყობდა. ყველაზე მეტს მოლაპარაკებაში მივაღწიე ("ევრაზჰოლდინგის" თანამფლობელთან) ალექსანდრ აბრამოვთან. შარშან მე და ის შევთანხმდით გაგვეერთიანებინა "ევრაზჰოლდინგი" და მიხაილოვსკის ГОК-ი. გაერთიანებულ კომპანიაში მე სართით, ანუ დამატებით გადახდასთან ერთად მივიღებდი 40%, რაც გამხდიდა მის უმსხვილეს აქციონერად ("ევრაზჰოლდინგის" აქციები განაწილებულია კომპანია "ВЕДОМОСТИ"-ის მენეჯმენტს შორის). ჩვენ საბუთები უკვე მზად გვქონდა ხელმოსაწერად, მაგრამ ამ დროს მე მივიღე წინადადება ჩემი დიდი ხნის მეგობარ ვასილი ანისიმოვისგან და ალიოშა უსმანოვისგან. 

- თავიდან გამოცხადებული იყო, რომ თქვენ აერთიანებთ აქტივებს მაგრამ მერე ყველა სახტად დატოვა იმ ამბავმა, რომ თქვენ მათ 2 მილიარ დოლარად მიჰყიდეთ კომბინატი.

- ჩვენ დავიწყეთ საერთო ბიზნესის შესაძლებლობის განხილვით, რომ მათ კუთვნილ კომბინატ "НОСТА"-ს ბაზაზე შეგვექმნა ახალი მეტალურგიული წარმოება. მინდოდა შემენარჩუნებინა მიხაილოვსკის ГОК-ის აქციები. ისინი კი ამ შემთხვევაში კომბინატ "НОСТА"-ში", საბოლოო მზა პროდუქციის მწარმოებელში, ითხოვდნენ პარიტეტს. ასეთი ვარიანტი ჩემთვის იყო მიუღებელი და მე გადავწყვიტე მიმეყიდა მათთვის მთელი პაკეტი, აბრამოვისგან განსხვავებით მათ ასეთი წინადადება შემომთავაზეს. 

- იქნებ მეტალუტგიული ბიზნესიდან წასვლის გადაწყვეტილება თქვენ იმის გამო მიიღეთ, რომ რუსეთში სულ უფრო მძიმდება ბიზნესის წარმოება?

- მიხაილოვსკის ГОК-ის აქციები მე გავყიდე იმიტომ, რომ კარგი ფული შემომთავაზეს. მე არ მინდა პოლიტიკაზე გავაკეთო კომენტარი.

- რომელ პეროდში იყო მუშაობა თქვენთვის ყველაზე კომფორტული – თქვენ ხომ მოგიწიათ გეგრძნოთ საბაზრო ურთირთობების თითოეული პეროდი? 

- ყველაზე მეტად კომფირტულად თავს ვგრძნობდი, როდესაც "РОССИЙСКИЙ КРЕДИТ" იყო ქვეყნის ერთერთი უმსხვილესი, განვითარების პიკზე მყოფი ბანკი.

- მიხაილოვსკის ГОК-ის გარიგებამდე თქვენ გაყიდეთ სტოილენსკის ГОК-ი. ეს ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებს, თითქოს თქვენ ქონებას ყიდით.

- მე გადავწყვიტე მომეწესრიგებინა ჩემი დიდი მეურნეობა. ის ენერგია აღარ მაქვს, რომ ყველაფერი ერთდროულად ვაკეთო. მე მაქვს ძალიან ბევრი სხვადასხვანაირი აქტივები, მრავალი მათგანი ნაყიდია ჯერ კიდევ პრივატიზაციის დასაწყისში. მინდა თავი გავითავისუფლო ყველა არაპროფილური აქტივისგან, დავიტოვ მხოლოდ "Стойленская Нива"-ს, ბანკებს, უძრავ ქონებას, სააფთიაქო ბიზნესს, ВСНК-ს (აღმოსავლეთ ციმბირის ნავთობ კომპანია).

- რა ეღირება თქვენი ზარით "УНИКОР" ის აქტივები? რა თანხას მოიტანს არაპროფილური ქონების გაყიდვა?

- ვფიქრობ მთელი აქტივების ფასი ეხლა იქნება 1,5 – 2 მილიარდი დოლარი. ხოლო არაპროფილური აქტივები დაახლეობით 500 მილიონი დოლარი ეღირება.

- თქვენ გაყიდეთ სტოილენის ГОК 510 მილიონ დოლარად, მიხაილოვსკის ГОК და "ТУЛАЧЕРМЕТ" – 2 მილიარდ დოლარად. ბაზარი დაინტრიგებულია – როგორ განკარგავთ ამონაგებ ფულს?

- ვგეგმავ მიხაილოვსკის ГОК-იდან ამოღებული თანხის ნახევარი მოვახმარო ჩემს აწმყო პროექტებს. ჩემი პრიორიტეტია - სოფლის მეურნეობა. "Стойленская Нива"-ში უკვე ჩადებულია 200 მილიონი დოლარი, ვგეგმავ კიდევ ჩავდო 200-300 მილიონი დოლარი. ამჟამად მიმყავს მოლაპარაკებები ისეთი კომპანიის შეძენაზე, რომელიც არ ჩამოუვარდება "Стойленская Нива"-ს, მაგრამ მისი დასახელება ჯერ არ შემიძლია.

- და რატომ დებთ ფსონს სასოფლო-სამეურნეო ბიზნესზე? გაქვთ თქვენ რაიმე გათვლები, რომლებიც გიჩვენებთ მის პერსპექტიულობას?

- ამჟამინდელ პირობებში მსგავსი გათვლების წარმოება შეუძლებელია, ბევრი რამ დამოკიდებული იქნება სახელმწიფოს პოზიციაზე. მე კი მამოქმედებს თავისებული სპორტული ინტერესი, აზარტი – ავაშენო წარმატებული კომპანია რთულ სექტორში.

- გაამართლა სააფთიაქო ბიზნესმა თქვენი მოლოდინი?

- ჩვენ ის ნოლიდან შევქმენით, ჯერჯერობით მოგება არ აღემატება ჩადებულ ინვესტიციებს. ის მთლიანად რეინვესტირებული იქნება, მაგრამ ამ მიმართულებას მე ვთვლი პერსპექტიულად. ჩავდებ აქ 100-200 მილიონ დოლარს. შერშან ჩვენ უკვე ვიყიდეთ მსხვილი სააფთიაქო ქსელი სამხრეთ ფედერალურ ოლქში, ეხლა ვატარებთ მის რებრენდინგს. ახლა ყველას აინტერესებს ეს ბიზნესი. ჩვენ გამოვცხადეთ, რომ მზად ვართ ვიყიდოთ სააფთიაქო ქსელები, მაგრამ არავის უნდა გაყიდვა.

- უძრავი ქონების რა პროექტების რეალიზაციას აპირებთ?

- დაიწყო "МИНСК"-ის რეკონსტრუქცია, რიგშია სასტუმრო "ЦЕНТРАЛЬНАЯ". ვსწავლობ მეორად ბაზარზე კიდევ რაიმე სასტუმროების ყიდვის შესაძლებლობას. ქარხანა "КАУЧУК"-ის ტერიტორიაზე, რომლის ფართი შეადგენს 10 ჰექტარს, მალე დაიწყება დიდი მრავალფუნქციური კომპლექსის მშენებლობა. ეს კომპლექსი იქნება ოფისები, საცხოვრებელი სახლები და სხვა. უძრავი ქონებით კვლავაც ვიქნებით დაკავებულები, უკვე ვეძებთ ძველ შენობებს, მიწებს მშენებლობისთვის. უძრავ ქონებაში იქნება ყველაზე დიდი ინვესტიციები – 500 მილიონი დოლარის ფარგლებში.

- თქვენ გყავდათ დიდი სატრანსპორტო კომპანია "მადნეულის გადაზიდვების ცენტრი". მის გაყიდვას არ აპირებთ? ღა ღირს ის თქვენი შეფასებით?

- ვფიქრობ, რომ ღირს 250 მილიონი დოლარი. ეს უმსხვილესი კომპანიაა სარკინიგზო გადაზიდვებში, მისი პარკი 400 ვაგონია, უახლოესი 10 წელი მას ვერავინ შეავიწროებს. მე ის ჯერჯერობით გასაყიდთა სიაში არ შემაქვს, მაგრამ თუ ვინმე გამოჩნდა – გავყიდი.

- და მიხაილოვსკის ГОК-ში ამოღებული ფულის მეორე ნახევრის დახარჯვას როგორ აპირებთ? გეგმავთ რაიმე მსხვილი აქტივების ყიდვას? იქნებ რუსეთის საზღვრებს გარეთ?

- ყველა შენაძენი იქნება მხოლოდ რუსეთში. რუსეთს კარგად ვიცნობ. მე ვისურვები ახალი მსხვილი საწარმოს ყიდვას, მაგრამ საინტერესო შემოთავაზებები არ არის. ერთერთი ვარიანტთაგანი იქნება ВСНК-ს აქციების საკონტროლო პაკეტის ყიდვა. "УНИКОР"-ს ეკუთვნის ამ კომპანიის აქციების 28,5%, ის დაკავებულია აღმოსავლეთ ციმბირის ცუდად შესწავლილი, მაგრამ პერსპექტიული ნავთობმარაგების ათვისებით, კერძოდ კრასნოიარსკიы მხარეში, რომელსაც მე კარგად ვიცნობ.

- თქვენ ხართ ამ პროექტში?

- ЮКСИ-ს დაშლის შემდეგ (ასეთი სახელწოდებით გეგმავდნენ 1998 წლის გაზაფხულზე "Сибнефть-ის" და "ЮКОС" ის მფობელები გაერთიანებული კომპანიის შექმნას. "ვედომოსტი"). "Сибнефть"-ის აქციონერებმა მიყიდეს ВСНК ვიღაც ნავთობმოვაჭრეებს, უკვე აღარ მახსოვს რა ერქვა მათ, უნდოდათ ჩემთვის მოეყიდათ ВСНК-ს აქციების 100%, მაგრამ მე გადავწყვიტე, რომ მე თვითონ ამ პროექტის განხორციელებას ვერ შევძლებ და ორგანიზება გავუკეთე ВСНК-ს საკონტროლო პაკეტის "ЮКОС" ისთვის მიყიდვას. ამ პროექტის ბედი ჯერჯერობით უცნობია. თუ სახელმწიფო განაცხადებს ВСНК-ს მიმართ თავის პოზიციას, მე განვაცხადებდი პრეტენზიას საკონტროლო პაკეტის გამოსყიდვაზე, მაგრამ უნდა მესმოდეს, მოლაპარაკება ვისთან მიმყავს - "ЮКОС" სთან თუ სახელმწიფოსთან.

- თქვემ მიგყავთ მოლაპარაკება "ЮКОС" სთან ВСНК-ს აქციების საკონტროლო პაკეტის გამოსყიდვაზე?

- ჯერჯერობით არა.

- რით გიზიდავთ ეს პროექტი?

- მე კარგად ვიცნობ ამ კომპანიას, ის წარმატებით ვითარდებოდა, მის მიმართ არ იყო და არ არის პრეტენზიები ბუნების მოხმარების მაკონტროლებელი სახელმწოფო ორგანოების მხრიდან. აქციონერებმა მასში უკვე ჩადეს 190 მილიონი დოლარი. ВСНК-ს განვითარების სტრატეგია ჩვენ, მინორიტარულ აქციონერებს, გვაწყობს. თუ ВСНК გაიყიდება, ჩემი ფული არ იქნება საკმარისი ამ პროექტის ასათვისებლად, მოსაძიებელი იქნება დამატებითი სახსრები.

- და თუ ВСНК-ს ყიდვა არ შედგა?

- ვიქნები პორტფელური ინვესტორი. კარგად ვიცნობ საინვესტიციო ბიზნესს. მე უკვე მეკუთვნის "ГАПРОМ"-ის, "ЛУКОЙЛ"-ის და სხვა კომპანიების აქციების 1% მდე. შემდეგშიც გავაგრძელებ რუსეთის კომპანიების სალიკვიდო ქაღალდების შესყიდვას.

- თქვენ საქართველოში დაბრუნდით ცოტა ხნის წინ. და დიდი ხანია იქ ბიზნესით ხართ დაკავებული?

- საქართველოში უკვე 10 წელია ბიზნესით ვარ დაკავებული. აქტივები ძალიან მრავალფეროვანია. მე მეკუთვნის ერთერთი უმსხვილესი კომპანია, რომელიც აწარმოებს საკვებს. "თოლია" აკეთებს ნაყინს, პელმენს, ნამცხვარს. მაქვს ბანკი "ქართუ" და ყველაზე მსხვილი სამშენებლო კომპანია თბილისში, ის აშენებს ოფისებს და საცხოვრებლებს. სასოფლო-სამეურნეო კომპანია ფლობს 600 ჰექტარ მიწას. საქართველოში აგრეთვე მაქვს ყველაზე დიდი, კლდეში შეჭრილი მარანი. მასში დგანან ვეებერთელა, ღვინით სავსე ცისტერნები. ჩვენ გავაშენეთ 300 ჰექტარი ვენახი, გვინდოდა გაფართოება, მაგრამ ეხლა ყველაფერ ამას ვყიდი. უკვე მყავს მყიდველი. დავიტოვებ მხოლოდ ბანკს.

_ რატომ გადაწყვიტეთ ქართული ბიზნესის გაყიდვა?

_ მალე 50-ის გავხდები, კონცენტრირება საჭიროა მთავარზე, ყველაფრის კეთების ძალა არ მყოფნის. ერთადერთი პროექტი, რომელიც მინდა დავასრულო, არის შევქმნა სამთო-საკურორტო კომპლექსი "ბაკურიანი-2". რამოდენიმე წლის წინ მე ვიყიდე მიწის დიდი ნაკვეთი ევროპის ერთერთ საუკეთესო მთის მასივზე. კანადურ და ავსტრიულ კომპანიებს უკვე მზად აქვთ საკურორტო კომპლექსის განვითარების გენერალური გეგმა, ისინი მოიცავენ სათხილამურო ტრასებს, და გასართობ ცენტრს. წელს დავიწყებ პროექტის პირველი ეტაპის – გონდოლის საბაგირო გზის ფინანსირებას. მომავალ წელს მთელი ინფრასტრუქტურა მზად იქნება. მაგრამ მე არ მინდა თვითონ დავკავდე ამ პროექტით. იქ ძირითადად რუსი ტურისტები ივლიან. მინდა, რომ რუსი ტუროპერატორები აშენებდნენ სასტუმროებს. მზად ვარ უსასყიდლოდ გადავცე მათ მიწა მშენებლობისათვის და შევთავაზო შეღავათიანი ფინანსირება. 

- თქვენი საქართველოში ჩამოსვლა დაემთხვა ქვეყანაში სერიოზულ პოლიტიკურ ცვლილებებს. როგორ აფასებთ მათ?

- ხელისუფლებაში მოვიდნენ ახალგაზრდა ძალები, მაგრამ მე მათ არც ვემხრობი, არც წინააღმდეგი არ ვარ – სულ ამის თქმა შემიძლია. საერთოდ ძალიან მწყინს, რომ რუსულ-ქართული ურთიერთობები ასეთ კალაპოტში მოექცა.

- რამდენად საჯარო ცხოვრებას ეწევით საქართველოში, როგორ გეპყრობიან ადგილობრივი პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები?

- მე არც ერთ მათგანთან არ მაქვს ურთიერთობა, ვცხოვრობ ძალიან განცალკევებულად. ვურთიეთობ მხოლოდ ნათესავებთან, ახლო მეგობრებთან. მე არ მაქვს პოლიტიკური ამბიციები, უბრალოდ, მინდა მშვიდი ცხოვრება ჩემს ოჯახთან ერთად. ჩემს სოფელ ჭორვილას მხოლოდ ხანდახან ვტოვებ საქმეების გამო.

- და თუ ეს ასეა, რატომ არ მიმართეთ სასამართლოს პატივისა და ღირსების დაცვისთვის?

- იმიტომ, რომ მე არასოდეს დამიკარგავს პატივი და ღირსება, ვცხოვრობდი სინდისით, ხოლო ამ ფასეულობების აღდგენაზე ჩაფიქრდნენ ისინი, ვინც ჩემზე სიცრუეს წერდა.

ესაუბრებოდა მარია როჟკოვა